ساخالین، جزیره
ساخالین، جزیره (Sakhalin)
(نام سابق ژاپنی: «کارافتو[۱]» ۱۹۰۵ـ۱۹۴۵؛ ۱۸۵۵ـ۱۸۷۵) جزیره‌ای در خاور دور روسیه، بین دریای اُخُتسک[۲] و دریای ژاپن، با حدود ۹۶۵ کیلومتر طول و ۷۶,۴۰۰ کیلومتر مربع وسعت. تنگۀ تاتار[۳] آن را از سرزمین اصلی روسیه، و تنگۀ لا پروز[۴] آن را از هوکایدو[۵]، شمالی‌ترین جزیرۀ ژاپن، جدا می‌کند. شهر اصلی آن یوژنو‌ـ‌ساخالینسک[۶] است. ذخایر زغال‌سنگ، نفت، گاز طبیعی، سنگ آهن و طلا، اساس صنعت استخراج معدن و پالایش نفت را تشکیل می‌دهند. این جزیره جنگل‌های انبوه کاج نیز دارد و تولیدکنندۀ الوار، خمیر کاغذ، و کاغذ است. نفت ساخالین با خط لوله از تنگۀ تاتار به کامسامولسک‌ـ‌نا‌ـ‌آمور[۷] منتقل می‌شود. ماهی‌گیری نیز صنعت مهمی است. دامپروری و کشت سیب‌زمینی و سبزیجات، در زمین‌های کشاورزی محدود آن رواج دارد. ساخالین درابتدا مسکن اقوام نیوخ[۸]، اوروک[۹] و آینوس[۱۰]، مهم‌ترین گروه قومی فعلی در هوکایدو، بود. شکارچیان قزاق و تاجران هلندی در دهۀ ۱۶۴۰ منطقه را کشف کردند و در ۱۸۵۳ روسیه ادعای مالکیت آن را داشت. برطبق پیمان ۱۸۵۵، جزیره بین روسیه و ژاپن تقسیم شد. سراسر ساخالین، در ازای حاکمیت ژاپن بر جزایر کوریل[۱۱]، در ۱۸۷۵ روسی شد؛ روسیۀ تزاری، دورافتاده‌ترین نقطۀ جنوبی جزیره را به تبعیدگاه تبدیل کرد. پس از شکست روسیه در جنگ روس و ژاپن (۱۹۰۴ـ۱۹۰۵)، بخش جنوبی ساخالین تا مدار ۵۰ درجۀ طول شمالی به ژاپن واگذار شد. براساس موافقت‌نامۀ کنفرانس یالتا[۱۲] در پایان جنگ جهانی دوم (۱۹۴۵) دولت شوروی حق بازستانی نیمۀ جنوبی را به‌دست آورد. بیش از ۴۰۰هزار نفر ژاپنی مجبور شدند به ژاپن مهاجرت کنند. در زمان حکومت شوروی، چندین پایگاه نظامی در جزیره ساخته شد؛ در ۱۹۸۳ هواپیمای شکاری روسی، یک فروند هواپیمای مسافربری کره‌ای را بر فراز ساخالین سرنگون کرد و ۲۶۷ کشته برجا گذاشت. در مه ۱۹۹۵، در زلزلۀ بزرگ ۷.۵ ریشتری در شمال جزیره، ۲هزار تن جان خود را از دست دادند، و شهر نفت‌خیز نفتگورسک[۱۳] ویران شد. یک‌سوم بخش شمالی ساخالین را زمین‌های پست تشکیل می‌دهد؛ این جزیره دارای آب و هوای موسمی سرد است. آنتون چخوف[۱۴]، نویسندۀ روس، در سفرنامه به ساخالین[۱۵] (۱۸۹۰) تجربه خود را چنین بیان می‌کند: «سیلان[۱۶] را دیده‌ام که بهشت است، و ساخالین، جهنم».