فرانسه

فَرانسه (France)

فَرانسه

فَرانسه

فَرانسه

موقعیت. جمهوری فرانسه پهناورترین کشور اروپای غربی است و در ساحل شرقی اقیانوس اطلس جا دارد. از شمال به دریای مانش، از شمال شرقی به بلژیک و لوکزامبورگ، از شرق به آلمان و سوئیس و ایتالیا، از جنوب به دریای مدیترانه و اسپانیا و کشور کوچک آندورا، و از غرب به اقیانوس اطلس محدود شده است. پرنس‌نشین موناکو، بخش کوچکی از کرانه‌های مرزی این کشور در دریای مدیترانه را تشکیل می‌دهد و جزیرۀ کُرس بخشی از خاک فرانسه محسوب می‌شود. مساحت این کشور همراه با جزیرۀ کُرس و دیگر جزایر ساحلی ۵۵۱,۴۵۸ کیلومتر مربع است و شهر پاریس پایتخت آن است.

سیمای طبیعی. نیمی از کشور فرانسه را کوهستان‌های مرتفع و نیمۀ دیگر را دشت‌های وسیع و نسبتاً ناهموار تشکیل داده است. کوه‌های پیرنه با بلندی ۳,۲۹۸ متر؛ (قلۀ پیک دِ وینمال) در جنوب، این کشور را از اسپانیا جدا می‌کند و کوه‌های آلپ با ارتفاع ۴,۸۰۸ متر؛ (کوه مون‌ بلان) مرز فرانسه و ایتالیا را تشکیل می‌دهد. کوه‌های ژورا فرانسه و سوئیس را از‌هم جدا می‌کند و کوه‌های وُژ که به‌وسیلۀ درّۀ بِلفور از کوه‌های ژورا جدا شده است، در شمال شرقی فرانسه جا دارد. گرانکوه مرکزی فرانسه، فرابوم مرتفعی است با وسعت ۸۵‌هزار کیلومتر مربع که در مرکز جنوبی فرانسه قرار دارد و از آتشفشان‌های خاموش متعدد تشکیل شده است. دره‌هایی چند آن را قطع می‌کنند و رودخانۀ رون، که از شمال به جنوب جریان دارد، این گرانکوه را از کوه‌های آلپ جدا می‌سازد و کوه پوئی دو سانسی، با ارتفاع ۱,۸۸۵ متر، بلندترین نقطۀ آن است. فلات مزبور با شیب تند به درّۀ رود رون در شرق و کرانه‌های مدیترانه در جنوب منتهی می‌شود و حوضه‌های سن، لوآر، و گارون در شمال و غرب آن جای دارند. بیشتر رودخانه‌های فرانسه مانند مارن، اوب، یون، لوآر، آلیه، کروز، شارانت، دوردونی، لوت، و تارن از همین ارتفاعات سرچشمه می‌گیرند. نواحی شمال و غرب فرانسه را جلگه‌های پهناور کمابیش ناهمواری فراگرفته است که تپه‌ماهورهایی در گوشه و کنار آن دیده می‌شود. حوضۀ سِن در شمال و حوضه‌های لوآر و گارون در غرب آن قرار دارند و خلیج سِن، خلیج سَن‌مالو، و خلیج بیسکی و نیز جزایر ساحلی ایل دولرون، ایل دو رِه، بل ایلان مِر، و ایل دوئه‌سان عوارض ساحلی این نواحی محسوب می‌شوند. کشور فرانسه به ۲۲ ناحیه و ۹۶ دپارتمان تقسیم می‌شود و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از پاریس، بوردو، رِن، اورلئان، مونپلیه، نانسی، تولوز، لیل، نانت، مارسی، لیون، و نیس. نواحی شمال غربی فرانسه اقلیم دریایی معتدل دارد و نوسان دمای آن کم و بارندگی آن زیاد است. نواحی درون‌بومی دارای بارندگی فصلی است و میانگین دما نیز در این بخش‌ها بالاتر است. نواحی جنوبی اقلیم مدیترانه‌ای دارد و زمستان‌هایش ملایم و تابستان‌های آن بسیار گرم و خشک است. بخش‌های شرقی فرانسه اقلیم قاره‌ای دارند و بارندگی تابستانی آن‌ها فراوان است، و طوفان‌های تُندَری پدیدۀ متداول آن است. میانگین دمای شهر پاریس در دی‌ماه سه درجۀ سانتی‌گراد و در تیرماه بیست درجۀ سانتی‌گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۵۷۳ میلی‌متر می‌رسد. تنوع اقلیمی و اختلاف ارتفاع، موجب تنوع در پوشش گیاهی و حیات وحش این کشور شده است. قدمت سکونت انسان در این کشور موجب دگرگونی پوشش گیاهی آن شده و بسیاری از جنگل‌ها به کشتزار و نواحی مسکونی تبدیل شده است. جلگه‌های شمال و غرب از گیاهان همیشه بهار و خلنگ پوشیده شده و نواحی حفاظت‌شده را جنگل‌های بلوط فراگرفته است. دامنه‌های پیرنه و گرانکوه مرکزی را مراتع و چراگاه‌های وسیع پوشانده و پوشش گیاهی نواحی جنوب شرقی گیاهان مدیترانه‌ای و باغستان‌های زیتون، شمشاد، غان، آویشن و اکلیل کوهی است. اسب و گاو وحشی و فلامینگو، به‌ویژه در دلتای رود رن، ازجمله حیات وحش آن محسوب می‌شوند.

اقتصاد. فرانسه از پیشرفته‌ترین کشورهای اتحادیۀ اروپا است. اقتصاد آن از دهۀ ۱۹۵۰ به‌سرعت رشد یافته و به بزرگ‌ترین تولیدکنندۀ فرآورده‌های کشاورزی و صنعتی تبدیل شده است. به‌کارگیری روش‌های نوین و سازمان‌دهی تعاونی‌ها، به تولید انبوه گندم و فرآورده‌های دامی و لبنی و شراب منجر شده و موقعیت شاخصی را در میان اعضای اتحادیۀ اروپا به‌دست آورده است. غلات، ذرت، برنج، دانه‌های آفتابگردان، چغندرقند، و سیب‌زمینی عمده‌ترین فرآورده‌های کشاورزی فرانسه را تشکیل می‌دهند، سیب نورماندی و برتانی آن مشهور است و برندیِ سیب فرانسه شهرت جهانی دارد. فرانسه بعد از ایتالیا بزرگ‌ترین تولیدکنندۀ شراب در جهان است و دامداری آن بر تولید فراوان گوشت و فرآورده‌های دامی و لبنی استوار است. حدود یک‌پنجم از مساحت این کشور از جنگل پوشیده شده و با تولید ۳۶.۵ میلیون متر مکعب چوب در سال، سومین تولیدکنندۀ چوب و الوار در اروپا محسوب می‌شود و در عین حال، از نظر اصلاح و ترمیم جنگل نیز در ردیف اول قرار دارد. فعالیت‌های شیلاتی فرانسه بیشتر در اقیانوس اطلس متمرکز است و صید سالانۀ آن به حدود ۵۸۰هزار تن می‌رسد. صنعت فرانسه برخلاف دیگر کشورهای اروپایی متکی به بخش‌های خصوصی کوچک است و معادن آهن و زغال لورَن که روزگاری شهرت جهانی داشت، روبه پایان است و فرانسه به‌ناچار سوخت مورد نیاز خود را از خارج وارد می‌کند و فقط بوکسیت، پتاس، نمک سنگی و اورانیوم، آن هم در میزانی محدود، استخراج می‌شود. تقریباً سه‌چهارم از نیروی الکتریسیتۀ فرانسه که میزان تولید آن به ۶۳۰۰ مگاوات می‌رسد، از نیروگاه‌های هسته‌ای به‌دست می‌آید و نیروگاه‌های برقابی متعددی نیز احداث شده است. معادن نفت و گاز فرانسه خیلی محدود است و منابع مورد نیاز باید از خارج وارد شود و بزرگ‌ترین پالایشگاه نفت اروپا را دارد. تولید فولاد، انواع خودرو، هواپیما، کشتی، جنگ‌افزار، مواد شیمیایی، منسوجات، مواد غذایی، عطر و اُدکلن و مواد آرایشی ازجمله فعالیت‌های صنعتی آن محسوب می‌شوند.

حکومت و سیاست. به‌موجب قانون اساسی جمهوری پنجم فرانسه، که در ۱۹۵۸ تدوین و تصویب شده، نوع حکومت این کشور جمهوری چندحزبی با دو مجلس قانون‌گذاری است. رئیس‌جمهور در رأس امور قرار دارد و مردم او را برای هفت سال برمی‌گزینند و او نخست‌وزیر و هیئت دولت را برای ادارۀ امور منصوب می‌کند. مجلس شورای ملی فرانسه ۵۷۷ نماینده دارد که برای دوره‌های ۵ساله انتخاب می‌شوند و مجلس سنای آن نیز ۳۲۱ عضور دارد که هر سه سال یک‌بار یک‌سوم از آنان تعویض می‌شوند.

مردم و تاریخ. جمعیت فرانسه حدود ۶۵,۸۲۱,۸۸۵ نفر (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به ۱۱۹ نفر در کیلومتر مربع است. روند افزایش جمعیت این کشور ۰.۳ درصد است و فرانسوی‌ها ۹۰.۶ درصد از جمعیت آن را تشکیل می‌دهند. ۷۶.۵ درصد از مردم آن پیرو کلیسای کاتولیک رُم‌اند و ۷۵.۵ درصدشان در شهرها زندگی می‌کنند و زبان رسمی آنان فرانسه است. امید به زندگی در فرانسه ۷۸.۵ سال است و ۹۹ درصد از بزرگ‌سالان آن باسوادند. کهن‌ترین نیای انسان امروزی یا انسان کرومانیون، حدود ۳۰هزار سال پیش در فرانسه می‌زیسته است. تاریخ مستند فرانسه با سکونت گل‌ها که از اقوام سلت بودند و در ۸۰۰‌پ‌م در راینلاند سکونت گزیدند، آغاز می‌شود. اقوام مزبور در قرن ۵‌پ‌م بخش وسیعی از قارۀ اروپا را اشغال کردند و با رومیان هم‌مرز شدند. امپراتوری روم، در ۵۸ تا ۵۰پ‌م سراسر فرانسه را تصرف کرد و آرامشی ۵۰۰ساله بر آن سرزمین حاکم شد. شاهان فرانسه که به خاندان مروونژیان وابسته بودند، آداب و فرهنگ فرانسویان را در این مدت پاس داشتند و از نابودی آن جلوگیری کردند. شارل مارتِل (۶۸۸ـ۷۴۱م) اعراب مغربی مسلمان را که از اسپانیا به فرانسه حمله کرده بودند، در ۷۳۲م به عقب راند و سلسلۀ کارولنژی را تأسیس کرد. فرزندش شارلمانی (۷۴۲ـ۸۱۴م) که با قدرت تمام سلطنت کرد، آلمان را به امپراتوری خود ضمیمه کرد و شهر اکس لا شاپل (آخن) را به پایتختی برگزید. جنگ‌های صدسالۀ فرانسه و انگلستان (۱۳۳۷ـ۱۴۵۳) بخش وسیعی از فرانسه را در اختیار انگلستان قرار داد و مرگ سیاه (۱۳۴۷ـ۱۳۵۱) بسیاری از فرانسویان را به دیار نیستی فرستاد و شارل هفتم (۱۴۱۲ـ۱۴۳۱) با یاری ژاندارک انگلیسی‌ها را از فرانسه بیرون راند. لوئی سیزدهم (۱۶۰۱ـ۱۶۴۳) با یاری کاردینال ریشِلیو فرانسه را به قدرت برتر اروپا مبدل کرد و دوران سلطنت لوئی چهاردهم که تا ۱۷۱۵ به درازا کشید، درخشان‌ترین عصر تاریخ فرانسه را به یادگار گذارد. لوئی پانزدهم با عیاشی‌های خود انقلاب فرانسه را زمینه‌سازی کرد و انقلاب ۱۷۸۹ لوئی شانزدهم را به اعدام محکوم ساخت و عصر جدیدی در تاریخ فرانسه پایه‌گذاری کرد و رژیم جمهوری جای نظام سلطنتی را گرفت. خون‌ریزی، اغتشاش و جنگ، فرانسه را از هر سو در معرض تهدید قرار داد و ناپلئون بناپارت در ۱۷۹۹ به نابسامانی پایان داد و در ۱۸۰۲ با عنوان امپراتور زمام امور فرانسه را در دست گرفت. او دشمنان فرانسه را در جنگ‌های متعدد شکست داد و تا شهر مسکو پیش رفت. نبرد واترلو (۱۸۱۵) به زندگی سیاسی وی پایان داد و بار دیگر خاندان سلطنتی بوربون برای مدت کوتاهی زمام کشور را در دست گرفتند. آخرین فرد خاندان بوربون در ۱۸۴۸ از سلطنت خلع شد و نظام جمهوری برای بار دوم در این کشور حاکم شد و لوئی ناپلئون به ریاست جمهوری رسید. او به‌سبب خودکامگی جمهوری دوم را لغو کرد و با نام امپراتور ناپلئون سوم زمام فرانسه را در دست گرفت. ناپلئون سوم در جنگ فرانسه و پروس شکست خورد و از سلطنت خلع شد، و نظام جمهوری برای بار سوم بر کشور حاکم شد. فرانسه در جنگ جهانی اول آسیب بسیار دید و تلفات سنگینی را تحمل کرد. آشفتگی‌های سیاسی و اجتماعی این کشور دولتمردان آن را وادار کرد که در‌برابر تندروی‌ها و زیاده‌خواهی‌های آلمان نازی راه سازش پیش گیرند و سرانجام در مقابل حملات برق‌آسای آلمان در ژوئن ۱۹۴۰ به زانو درآمدند و نیمی از خاک فرانسه در اشغال آلمان نازی قرار گرفت. ژنرال شارل دوگل که در انگلستان به‌سر می‌برد، موجودیت فرانسۀ آزاد را اعلام کرد و در پایان جنگ به فرانسه بازگشت و جمهوری چهارم فرانسه را اعلام داشت. نابسامانی اقتصادی و ضعف نظامی و مسائل سیاسی، فرانسه را در کنترل مستعمرات خود ناتوان کرد و مستعمرات این کشور یکی پس از دیگری به استقلال رسیدند. شورش و استقلال‌خواهی مردم الجزایر به جنگی خونین انجامید و موجبات سقوط جمهوری چهارم فرانسه را فراهم آورد. ژنرال دوگل در ۱۹۵۹ مأمور تشکیل جمهوری پنجم شد و با همه‌پرسی ۱۹۶۱ الجزایر نیز به استقلال رسید. دوگل در ۱۹۶۹ از ریاست جمهوری فرانسه کناره گرفت و جانشینان او، که بیشتر از پیروانش بودند، زمام امور کشور را تا به امروز در دست گرفته‌اند.

 

---

فرمانروایان فرانسه از 987م

ردیف	نام	مدت حكومت	لقب
شاهان
1	هوكاپه	987ـ996	¬¬ــ	Hugh Capet
2	روبر دوم	996ـ1031	¬¬ــ	Robert II
3	هانری اول	1031ـ1060	¬¬ــ	Henri I
4	فیلیپ اول	1060ـ1108	¬¬ــ	Philip I
5	لوئی ششم	1108ـ1137	فربه	Louis VI
6	لوئی هفتم	1137ـ1180	جوان	Louis VII
7	فیلیپ دوم	1180ـ1223	اوگوستوس	Philip II
8	لوئی هشتم	1223ـ1226	شیر	Louis VIII
9	لوئی نهم (سن لوئی)	1226ـ1270	مقدس	Louis IX
10	فیلیپ سوم	1270ـ1285	دلاور	Philip III
11	فیلیپ چهارم	1285ـ1314	نیكو	Philip IV
12	لوئی دهم	1314ـ1316	سرسخت	Louis X
13	ژان اول	1316ـ	¬¬ــ	Jean I
14	فیلیپ پنجم	1316ـ1322	دراز	Philip V
15	شارل چهارم	1322ـ1328	زیبا	Charles IV
16	فیلیپ ششم	1328ـ1350	¬¬ــ	Philip VI
17	ژان دوم	1350ـ1364	نیك	Jean II
18	شارل پنجم	1364ـ1380	خردمند	Charles V
19	شارل ششم	1380ـ1422	محبوب	Charles VI
20	شارل هفتم	1422ـ1461	پیروز	Charles VII
21	لوئی یازدهم	1461ـ1483	¬¬ــ	Louis XI
22	شارل هشتم	1483ـ1498	مهربان	Charles VIII
23	لوئی دوازدهم	1498ـ1515	پدر ملت	Louis XII
24	فرانسوای اول	1515ـ1547	¬¬ــ	Francois I
25	هانری دوم	1547ـ1559	¬¬ــ	Henry II
26	فرانسوای دوم	1559ـ1560	¬¬ــ	Francois II
27	شارل نهم	1560ـ1574	¬¬ــ	Charles IX
28	هانری سوم	1574ـ1589	¬¬ــ	Henry III
29	هانری چهارم	1589ـ1610	¬¬ــ	Henry IV
30	لوئی سیزدهم	1610ـ1643	دادگر	Louis XIII
31	لوئی چهاردهم	1643ـ1715	كبیر	Louis XIV
32	لوئی پانزدهم	1715ـ1774	محبوب	Louis XV
33	لوئی شانزدهم	1774ـ1792	¬¬ــ	Louis XVI
34	لوئی هفدهم	اسماً از 1793ـ1795	شارل دو فرانس	Louis XVII
جمهوری اول
1	كنوانسیون	1792ـ1795	¬¬ــ	¬¬ــ
2	دیركتوار	1795ـ1799	¬¬ــ	¬¬ــ
3	كنسولی	1799ـ1804	¬¬ــ	¬¬ــ
امپراتور اول
1	ناپلئون اول (بناپارت)	1804ـ1814	¬¬ــ	Napoleon I (Bonaparte)
شاه
1	لوئی هجدهم	1814ـ1815	¬¬ــ	Louis XVIII
امپراتوری اول
1	ناپلئون اول (بازگشت)	1815ـ1824	¬¬ــ	¬¬ــ
2	ناپلئون دوم	اسماً 1815 (مدت 16روز)	¬¬ــ	¬¬ــ
شاهان
1	لوئی هجدهم (بازگشت)	1815ـ1824	¬¬ــ	Louis XVIII
2	شارل دهم	1824ـ1830	¬¬ــ	Charles X
3	لوئی نوزدهم	اسماً 1830 (مدت 1 روز)	¬¬ــ	Louis XIX
4	هانری پنجم	اسماً 1830 (مدت 8 روز)	¬¬ــ	Henry V
5	لوئی ـ فیلیپ	1830ـ1848	¬¬ــ	Louis-Philip
جمهوری دوم
1	لوئی ـ ناپلئون بناپارت	1848ـ1852	¬¬ــ	Louis-Napoleon Bonaparte
امپراتور دوم
1	ناپلئون سوم (لوئی ـ ناپلئون بناپارت)	1852ـ1870	¬¬ــ	Napoleon III
جمهوری سوم
1	آدولف تیر	1871ـ1873	¬¬ــ	Adolphe Thiers
2	پاتریس ماكمائون	1873ـ1879	¬¬ــ	Patrice MacMahon
3	ژول گِرِوی	1879ـ1887	¬¬ــ	Jules Grevy
4	سادی كارنو	1887ـ1894	¬¬ــ	Sadi Carnot
5	ژان كازیمیر ـ پریه	1894ـ1895	¬¬ــ	Jean Casimir-Perier
6	فلیكس فوره	1895ـ1899	¬¬ــ	Félix Faure
7	امیل لوبه	1899ـ1906	¬¬ــ	Emile Loubet
8	ارمان فالیر	1906ـ1913	¬¬ــ	Armand Fallieres
9	رمون پوانكاره	1913ـ1920	¬¬ــ	Raymond Poincaré
10	پل دشانل	1920	¬¬ــ	Paul Deschanel
11	الكساندر میلران	1920ـ1924	¬¬ــ	Alexandre Millerand
12	گاستون دومرگ	1924ـ1931	¬¬ــ	Gaston Doumergue
13	پل دومر	1931ـ1932	¬¬ــ	Paul Doumer
14	آلبر لوبرون	1932ـ1940	¬¬ــ	Albert Lebrun
15	دولت فرانسه در ویشی	¬¬ــ	¬¬ــ	¬¬ــ
16	فیلیپ پتره (رئیس دولت)	1940ـ1944	¬¬ــ	Philip Pétain
دولت فرانسه آزاد
1	شارل دوگل (رئیس دولت)	1944	¬¬ــ	Charles de Gaule
دولت موقت
1	شارل دوگل	1945ـ1946	¬¬ــ	Charles de Gaule
2	فلیكس گوئن	1946	¬¬ــ	Felix Gouin
3	ژرژ بیدو	1946	¬¬ــ	George Bidault
4	ونسان اوریول	1946	¬¬ــ	Vincent Auriol
5	لئون بلوم	1946ـ1947	¬¬ــ	Leon Blum
جمهوری چهارم
1	ونسان اوریول	1947ـ1954	¬¬ــ	Vincent Auriol
2	رُنه كوتی	1954ـ1958	¬¬ــ	René Coty
جمهوری پنجم
1	شارل دوگل	1959ـ1969	¬¬ــ	Charles de Gaule
2	ژرژ پومپیدو	1969ـ1974	¬¬ــ	George Pompidou
3	والری ژیسكاردستن	1974ـ1981	¬¬ــ	Valéry Giscard d' Estaing
4	فرانسوا میتران	1981ـ1994	¬¬ــ	François Mitterrand
5	ژاك شیراك	19942007-	¬¬ــ	Jacques Chirac
6	نیکولا سارکوزی	2007	--	Nichola Sarkozy