شتاب دهنده خطی
شتاب‌دهندۀ خطّی (linear accelerator)
(یا: لیناک[۱]) در فیزیک، نوعی شتاب‌دهندۀ ذرات. در این شتاب‌دهنده ذرات در طول لوله‌ای مستقیم در حرکت‌اند. ذرات در شتاب‌دهندۀ خطی فقط یک‌بار در طول لوله به حرکت درمی‌آیند و این برخلاف حرکت ذرات در سیکلوترون[۲] یا سنکروترون[۳] (شتاب‌دهنده‌‌های حلقه‌ای‌شکل[۴]) است که در آن انرژی ذرات با تکرار دَوَران افزایش می‌یابد. طولانی‌ترین شتاب‌دهندۀ خطی جهان برخورددهندۀ خطی استنفورد[۵] است که در آن الکترون‌ها و پوزیترون‌ها در امتداد مسیر مستقیمی به طول ۳.۲ کیلومتر شتاب می‌گیرند و سپس، در برخورد مستقیم با ذرات دیگر قرار می‌گیرند. نخستین شتاب‌دهندۀ خطی را مهندس نروژی، رالف ویدرو[۶]، در ۱۹۲۸ و به‌منظور بررسی طرز رفتار یون‌های سنگین ساخت. یون‌های سنگین اتم‌های سنگینی‌اند که یک یا چند الکترون از آن‌ها کنده شده است، اما در آن زمان ماشینی که ذرات کوچک‌تر، ازجمله پروتون و الکترون، را شتاب‌دهی کند ساخته نشد. بعد از جنگ جهانی دوم، مولدهایی با بسامد رادیویی و بسامد میکروموج به‌کار گرفته شدند.