شله، کارل (۱۷۴۲ ـ۱۷۸۶)
شِلِه، کارْل (۱۷۴۲ـ۱۷۸۶)(Scheele, Karl)
شیمی‌دان و داروساز سوئدی. برای اولین‌بار بسیاری از عناصر و ترکیبات، از جمله اکسیژن (ح ۱۷۷۲) و کلر (حدود ۱۷۷۴) را جداسازی کرد، هر چند کلر را به‌منزلۀ عنصر شناسایی نکرد. او نشان داد که اکسیژن در تنفس گیاهان و ماهی‌ها دخالت دارد. در کتاب آزمایش‌هایی در زمینۀ هوا و آتش[۱] (۱۷۷۷) ثابت کرد که اتمسفر از دو گاز تشکیل شده است: یکی گازی که موجب احتراق می‌شود (اکسیژن) و آن را «هوای آتش» نامید، دیگری هم گازی است که از احتراق جلوگیری می‌کند (نیتروژن) و آن را «هوای بی‌اثر» نامید. به این ترتیب، دو سال قبل از آن‌که جوزف پریستلی[۲] اکسیژن را کشف کند، وجود آن را پیش‌بینی کرده بود. شِله در اشترالزوند[۳]، واقع در پومرانی[۴]، اکنون در آلمان، زاده شد. در چهارده‌سالگی شاگرد داروفروشی در گوتبورگ[۵] بود. پس از کسب تجربه در این شغل، از طریق مالمو[۶] به استکهلم رفت و در ۱۷۷۰، در اوپسالا[۷] اقامت گزید. در آن‌جا استعدادش در مقام شیمی‌دان آشکار شد. هر چند موقعیت‌های علمی و دانشگاهی چندی در آلمان و انگلستان به او پیشنهاد شد، از ۱۷۷۵ در شهر کوچک کوپنیگ[۸]، در لِیک مالارنۀ وستمانلاند[۹]، داروخانه‌‌ای دایر کرد. کشفیات شله عبارت‌اند از اسید آرسنیک[۱۰]، تنگستات کلسیم[۱۱] (شیلیت[۱۲])، اسید سیتریک[۱۳]، آرسنیت مس[۱۴] (سبز شله[۱۵])، گلیسرول[۱۶]، سیانید هیدروژن[۱۷]، اسید هیدروسیانیک[۱۸]، فلوئورید هیدروژن[۱۹]، سولفید هیدروژن[۲۰]، اسید لاکتیک[۲۱]، منگنز[۲۲]، اسید اکسالیک[۲۳]، نیتروژن، پرمنگنات[۲۴]، اسید اوریک[۲۵]، و اسید مالیک[۲۶]. همچنین، کشف کرد که نور ممکن است نمک‌های نقرۀ[۲۷] خاصی را تغییر دهد. این کشف ۵۰ سال قبل از آن صورت گرفت که از نمک‌های نقره در امولسیون‌های عکاسی[۲۸] استفاده کنند.
- ↑ Abhandlung Vonder Luft Und dem Feuer
- ↑ Joseph Priestley
- ↑ Stralsund
- ↑ Pomerania
- ↑ Göteborg
- ↑ Malmo
- ↑ Uppsala
- ↑ Koping
- ↑ Vastmanland
- ↑ arsenic asid
- ↑ calcium tungstate
- ↑ scheelite
- ↑ citric acid
- ↑ copper arsenite
- ↑ scheeles green
- ↑ glycerol
- ↑ hydrogen cyanide
- ↑ hydrocyanic acid
- ↑ hydrogen fluoride
- ↑ hydrogen sulphide
- ↑ lactic acid
- ↑ manganese
- ↑ oxalic acid
- ↑ permanganates
- ↑ uric acid
- ↑ malic acid
- ↑ silver salts
- ↑ photographic emulsions