شمپانزه
شَمپانزه (chimpanzee)
میمون افریقایی بسیار باهوش Pan troglodytes. بیشتر در جنگل‌های پرباران استوایی زندگی می‌کند، امّا گاهی در علفزارهای استوایی هم یافت می‌شود. بدن این جانوران به جز صورت، دست‌ها، و پاها که ممکن است پوستی صورتی یا سیاه داشته باشد، از موهایی نازک ولی بلند و مشکی پوشیده شده است. معمولاً روی چهار دست و پا راه می‌روند و جلوی بدن خود را روی بند انگشتان‌شان نگه می‌دارند. این جانوران قادرند بایستند یا برای مدت کوتاهی ایستاده راه بروند. بلندی قامت آن‌ها به ۱.۴ متر، و وزنشان به ۵۰ کیلوگرم می‌رسد. موجوداتی قوی‌اند و به خوبی از درخت بالا می‌روند امّا بیشتر روی زمین به‌سر می‌برند و اجتماعی نیستند. غذای آن‌ها میوه، برخی برگ‌ها، حشرات، و گاهی گوشت است. ماده‌ها از ۸ تا ۱۲سالگی، و نرها از ۱۷ تا ۱۸سالگی به بلوغ می‌رسند. شمپانزه‌ها تقریباً هر پنج سال یک نوزاد به‌دنیا می‌آورند و قادر به استفاده از «ابزار»ند؛ آن‌ها شاخه‌ها را برای خارج‌کردن موریانه‌ها از لانه‌هایشان تغییر شکل می‌دهند. بنابر تخمین صندوق جهانی طبیعت[۱] (۱۹۹۸)، جمعیت شمپانزه‌های دنیا به ۲۰۰هزار می‌رسد. شمپانزه‌ها در منطقه‌ای وسیع، از غرب افریقا در اوگاندای غربی تا تانزانیا در شرق، یافت می‌شوند. چهار زیرگونه از شمپانزۀ معمولی وجود دارد. بُونُوبُو[۲] یا شمپانزۀ کوتوله Pan Paniscus فقط در منطقه کوچکی از جنگل‌های پرباران جمهوری دموکراتیک کنگو[۳] (زئیر[۴] سابق) وجود دارد. بونوبوها گونه‌های مشخصی با بلندی تقریبی شمپانزه‌های «معمولی»اند، امّا لاغرتر و دارای موی کمتری‌اند، و بیشتر ایستاده قرار می‌گیرند. در ۱۹۹۹، کمتر از ۱۵هزار بونوبو باقی مانده بود که جنگ داخلی جمهوری دموکراتیک کنگو آن‌ها را تهدید می‌کرد. مطالعات کروموزومی نشان می‌دهد که شمپانزه‌ها نزدیک‌ترین میمون‌ها به انسان‌اند و حدود ۹۹ درصد ژن‌هایشان با انسان مشترک است. شمپانزه‌های تربیت‌شده قادرند به کمک ماشین یا علائم گفتاری با انسان‌ها ارتباط برقرار کنند، امّا به‌سبب وضعیت حنجره‌شان قادر به صحبت‌کردن نیستند. در ۱۹۹۹، محققان بریتانیایی تشخیص دادند که شمپانزه‌ها رفتار تربیتی متنوعی در جمعیت‌های مختلف نشان می‌دهند؛ یعنی رفتار آن‌ها اکتسابی است و این رفتار در اجتماعات شمپانزه‌ها ادامه می‌یابد. محققان از آن میان، ۳۹ رفتار جداگانه شامل تفاوت‌هایی در روش‌های تغذیه، رفتارهای عشق‌بازی، و نمایش‌های سلطه‌گری را مشخص کرده‌اند.