گزنفون
گِزِنُفون (ح ۴۳۰ـ ح ۳۵۵پ‌م)(Xenophone)
(به یونانی: کِسِنوفون) تاریخ‌نگار، سرباز و مقاله‌نویس یونانی. آثارش در شناخت یونان و ایران در قرن ۴پ‌م نقش بسیار مهمی داشته‌اند. در آتن متولد شد و در نوجوانی شاگرد سقراط بود. در ۴۰۱پ‌م به ارتش مزدوران یونانی که در خدمت کوروش صغیر[۱]، شاهزادۀ ایران، بودند پیوست و در نبرد برضد اردشیر دوم[۲]، برادر کوروش صغیر، شرکت کرد. گزنفون، غیر از کتاب آناباسیس[۳]، چند اثر دیگر نوشت که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از هِلِنیکا[۴]، اثری تاریخی که ادامۀ شرح وقایعی است که توکودیدس[۵] (توسیدید) در تاریخ جنگ پلوپونزی[۶] خود در ۴۱۱ آن‌ها را تا ۳۶۳پ‌م از قلم انداخته است؛ کوروپایدیا[۷] (تربیت کوروش)، زندگی‌نامه‌ای آرمانی از کوروش بزرگ؛ ممورابیلیا[۸]، خاطرات او از سقراط و گفت‌وگوهای سقراطی. آثار دیگری نیز نوشت، ازجمله ستایش‌نامه‌ای دربارۀ آگِسیلائوس[۹]؛ مجموعه‌ای از رساله‌های سیاسی و اقتصادی؛ مجموعه مقاله‌هایی در زمینۀ سوارکاری، شکار و جنگ سواره‌نظام؛ نیز چندین مکالمۀ سقراطیِ دیگر. گزنفون، در مقام سرباز، سخنور، فیلسوف، مقاله‌نویس و تاریخ‌نگار، نخستین نمونۀ آتنیِ بااستعداد بود. اما شیوۀ ساده و بی‌پیرایۀ زندگی اسپارتی را مناسب‌تر از روحیۀ دموکراتیک هم‌وطنان آتنیِ خود می‌دانست. تعصب شدید اسپارتیِ او به ارزش نوشته‌های تاریخی‌اش آسیب رسانده است. نوشته‌های سقراطی او نمایانگر ذهن انسانی است که فلسفۀ استادش را به‌نحو کامل درک نکرده است؛ عقاید خودِ او عموماً جنبۀ اقتباسی و اخلاق‌گرایانه[۱۰] دارد. صداقت و عقل سلیم از نیرومندترین خصلت‌های اوست. سبک نگارش گزنفون ساده، دقیق و قابل فهم است. او را از زمرۀ استادان روشن‌بیان به‌شمار آورده‌اند.