کروموزوم ایکس

کروموزوم ایکس (X chromosome)
کروموزوم بزرگ‌تر، از دو کروموزوم جنسی. کروموزوم کوچک‌تر کروموزوم ایگرگ است. برخی از ژن‌های کروموزوم ایکس در تعیین جنسیت نقش دارند. در انسان، مرد یا زن‌بودن از ترکیب ویژۀ کروموزم‌های جنسی در تک‌تک یاخته‌های بدن معین می‌شود. در جنس ماده، هر دو کروموزوم جنسی از نوع ایکس (XX) است، در‌حالی‌که در نرها، دو کروموزوم جنسی متفاوت‌اند و شامل یک کروموزوم ایکس و یک کروموزوم ایگرگ (XY) می‌شوند. کروموزوم ایگرگ کوتاه‌تر از کروموزوم ایکس است. ژن‌های واقع بر کروموزوم ایکس پدیده‌ای معروف به پیوستگی به جنس را به‌نمایش می‌گذارند. براثر تقسیم میوز، هر یاختۀ جنسی ماده یک کروموزوم ایکس دارد، اما نیمی از یاخته‌های جنسی نر کروموزوم ایکس و نیمی دیگر کروموزوم ایگرگ دارند. از لقاح یاختۀ جنسی نر دارای کروموزوم ایکس با یاختۀ جنسی ماده جنین حاصل ماده خواهد بود. اگر یاختۀ جنسی نر ایگرگ با یاختۀ جنسی ماده لقاح دهد، جنین نیز نر خواهد بود. در اوایل زندگی جنینی، در جنین ماده، یکی از دو کروموزوم ایکس به نحوی متراکم می‌شود که بیشتر ژن‌های آن غیرفعال می‌شوند. اگر این امر کاملاً صورت نگیرد، ممکن است در فرد نقایص اسکلتی و عقب‌ماندگی ذهنی پدید آید.

 

---