کشتی هوایی
کَشتی هوایی (airship)
وسیله‌ای هوارو، موتوردار، و سبک‌تر از هوا، شامل بالونی بیضی‌شکل، برای ایجاد بدنه‌ای آیرودینامیک، که در زیر آن سیستم رانش (ملخ‌ها)، دستگاه‌های ناوبری، مکان خدمه، مسافران یا بار قرار دارد. بالون با گازهای سبک‌تر از هوا، نظیر گاز غیرقابل اشتعال هلیوم پر می‌شود، اما پیش از امکان تولید صنعتی این گاز، از هیدروژن استفاده می‌شد که اشتعال‌پذیر بود. در دو نوع غیرصُلب[۱] (بالون کوچک) و نیمه‌صُلب[۲]، که در آن بخش‌های سر و ُدم چارچوبی فلزی دارند که با تیری صُلب به‌هم متصل شده‌اند، و در نوع صُلب[۳] (زپلین[۴])، چارچوب داخلی فلزی‌شکل محفظه را حفظ می‌کند. از کشتیهای هوایی در سفرهای هوایی، اکتشافات قطبی، جنگ، و تبلیغات استفاده شده است. از حدود ۱۹۰۰ تا ۱۹۴۰، کشتیهای هوایی صلب بیش از دیگر انواع هوارو به‌کار می‌رفتند. ابعاد محفظه با پیشرفت فناوری از حدود ۴۵ متر به بیش از ۲۴۵ متر افزایش یافت. نخستین کشتی هوایی کارآمد را هانری ژیفار[۵] فرانسوی در ۱۸۵۲ طراحی کرد و به پرواز درآورد. نخستین نمونۀ صلب را کُنت (گراف) فردیناند فون زپلین[۶] آلمانی در ۱۹۰۰ طراحی کرد، گرچه نخستین هوارویی که او توانست با موفقیت به پرواز درآورد مدل ال‌ـ۲۴ (۱۹۰۸) بود. طرف‌های درگیر در جنگ جهانی اول از کشتیهای هوایی استفاده می‌کردند، ولی پس از جنگ، با گسترش استفاده از هواپیما کاربرد نظامی این وسیله محدود شد. انگلیسی‌ها از کشتیهای هوایی کوچک برای شناسایی و گشت‌زنی برفراز دریای شمال[۷] استفاده می‌کردند. آلمانی‌ها نیز از کشتیهای شوت‌لانتس[۸] و زپلین برای گشت‌زنی‌های مشابه، و نیز بمباران شهرهای انگلستان و فرانسه، به‌ویژه لندن و پاریس، استفاده کردند. نخستین پرواز مستقیم رفت و برگشت بر فراز اقیانوس اطلس در ۱۹۱۹ و با کشتی هوایی صُلب مدل آرـ۳۴ انگلستان صورت گرفت. در اوایل دهه ۱۹۲۰، روش‌های فرآوری هلیوم در امریکا کشف و از آن پس هلیوم جانشین هیدروژن شد و خطر آتش‌سوزی کاهش یافت. نخستین بالون پُرشده از هلیوم، بالون کوچک سی‌ـ۷ ساخت امریکا (۱۹۲۱) بود. در دهۀ ۱۹۲۰ و اوایل دهۀ ۱۹۳۰، زپلین‌های مجلل مسافران را با سرعت و رفاهی بیش از کشتیهای عظیم اقیانوس‌پیما از این سوی اقیانوس اطلس به آن سو می‌بردند. در ۱۹۲۷، ساخت کشتی هوایی آلمانی گراف زپلین[۹] تکمیل و از آن در مسافرت بر فراز اقیانوس اطلس و سفرهای تفریحی و دور دنیا استفاده شد. در ۱۹۲۹ این کشتی هوایی مسافت ۳۲هزار کیلومتری دور دنیا را طی کرد. در ۱۹۳۶، گراف زپلین پس از سال‌ها استفادۀ بدون مشکل، از دور خارج و جای خود را به کشتی هوایی هیندنبورگ[۱۰] داد. چندین سانحه، ناشی از درهم شکستن بدنه براثر طوفان و آتش‌سوزی، برای کشتیهای هوایی رخ داد که آخرین و معروف‌ترین‌شان برای هیندنبورگ اتفاق افتاد. این کشتی هوایی که در آن به‌سبب تحریم امریکا از گاز اشتعال‌پذیر هیدروژن استفاده کرده بودند، در ۱۹۳۷، هنگام فرود در لِیکهرست[۱۱] نیوجرسی[۱۲] امریکا منفجر شد و سوخت. بزرگ‌ترین و آخرین کشتی هوایی صلب گراف زپلین۲[۱۳] بود که قبل از جنگ جهانی دوم در آلمان تکمیل شد. از این کشتی هرگز استفاده تجاری نشد، اما در اوایل جنگ، به پایگاه شناسایی در آب‌های ساحلی انگلستان تبدیل و یگانه زپلینی بود که در جنگ به‌کار گرفته شد، اما مدت کوتاهی پس از آن از دور خارج شد. هرچند از جنگ جهانی دوم به بعد کشتیهای هوایی صلب متداول بودند، ولی اکنون کاربردی ندارند. از نوع غیرصلب تا دهه ۱۹۶۰ در گشت‌زنی ساحلی و شناسایی زیردریایی‌ها استفاده می‌شد و هنوز هم انواع تبلیغاتی آن‌ها دیده می‌شود. اخیراً استفاده از انواع کشتیهای هوایی، ازجمله برخی محفظه‌ها با اشکال آزمایشی و غیرمعمول، رواج یافته است. علت این امر کم‌مصرف و بی‌سروصدابودن، و نیز قابلیت آن‌ها در جابه‌جایی بارهای سنگین به مسافت‌های دور است.