شیمی تجزیه

شیمی تجزیه (analytical chemistry)

شاخه‌ای از علم شیمی، برای بررسی و تعیین ترکیب مواد شیمیایی. در تجزیۀ کیفی، ترکیب‌‌های شیمیایی را در نمونه مفروض شناسایی و در تجزیۀ کمّی، مقدار ترکیب خاصی را که در نمونه وجود دارد، برحسب درصد، تعیین می‌کنند. در روش‌های کیفی ساده از خواص مشخص عناصر یا ترکیب‌هایی استفاده می‌کنند که به‌آسانی مشاهد‌ه‌شدنی‌اند مثلاً در آزمون شعله، از رنگ‌های مختلف شعله براثر قراردادن ترکیب‌های کاتیونهای فلزی در شعلۀ داغ بهره‌ می‌گیرند. در مواردی‌که غلظت ماده کم است یا چند ماده با خواص مشابه وجود دارد، روش‌های پیچیده و دقیق‌تری مانند روش‌های طیف‌بینی به‌کار می‌برند. در بسیاری از روش‌های تجزیۀ کمّی، در مراحل اولیه، ماده‌ای را که قرار است اندازه‌گیری شود از نمونۀ مورد آزمون استخراج و تخلیص می‌کنند. در مراحل نهایی عملِ تجزیه ممکن است از اندازه‌گیری جرم (جرم‌سنجی) یا حجم ماده (حجم‌سنجی) یا تیترسنجی استفاده کنند یا بعضی از روش‌هایی را به‌کار برند که از ابتدا برای تجزیۀ کیفی ابداع شده‌اند. طیف‌بینی فلوئورسان و جذبی، کروماتوگرافی، الکتروفورز و قطبی‌نگاری (پلاروگرافی) از آن جمله‌اند. با بسیاری از روش‌های جدید می‌توان اندازه‌گیری کمّی را با ابزارهای آشکارسازیی صورت داد که هم‌زمان فرآیند استخراج را نیز صورت می‌دهند. کروماتوگرافی گاز ـ مایع از آن جمله است.

 

---