ببر
بَبْر (tiger)
بزرگ‌ترین عضو جنس گربه‌های بزرگ[۱] Panthera tigris، از خانوادۀ گربه‌سانان[۲]، ردۀ گوشت‌خواران[۳]. قبلاً در بیشتر مناطق آسیای مرکزی و جنوبی، از سیبری در شمال، تا سوماترا در جنوب، یافت می‌شد، اما اکنون در معرض انقراض است. در ۱۹۹۷ فقط ۵هزار نمونه از این جانور باقی مانده بود. شکار بی‌رویه و قیمت بالای پوست این جانور، همچنین تخریب زیستگاه طبیعی‌اش از علل این امرند. ببر نر ممکن است به طول ۳.۶ متر برسد. متوسط طول ماده‌ها حدود ۲.۶ متر است. وزن این جانور حدود ۳۰۰ کیلوگرم است. این جانور موهایی به رنگ زرد نارنجی، با نوارهای سیاه دارد. ببرها منزوی، و بیشتر شب‌فعّال‌اند. هرچند مُردار می‌خورند، عموماً برای خود شکار می‌کنند. غذای آن‌ها بیشتر گوزن، آنتلوپ و جانوران کوچک است، اما گاهی گراز وحشی را نیز شکار می‌کنند. ببرهای آدم‌خوار نادرند و فقط بر اثر کاهش قدرت بدنی یا کمبود غذا به انسان حمله می‌کنند.
ویژگی‌ها و تاریخچه زندگی. ببرها تک‌همسرند، هرچند فقط چند روز قبل از جفت‌گیری ببر نر و ماده به‌صورت جفت مشاهده می‌شوند. طی چند روزی که ماده آمادگی باروری دارد، جفت‌گیری ممکن است بیش از ۱۰۰ بار صورت گیرد. دورۀ حاملگی چهارده تا پانزده هفته است و از یک تا شش توله، به وزن حدود ۱.۵ کیلوگرم متولّد می‌شوند. ببرها معمولاً بیش از دو توله را پرورش نمی‌دهند. ببرهای جوان دو سال یا بیشتر با مادر می‌مانند. نشان‌های نواری سیاه روی زمینۀ حنایی متمایل به قرمز از زمان تولد وجود دارند، اگرچه نمونه‌های نادر سیاه یا کِرِم نیز یافت شده است. ببرهای جوان با دندان‌های نیشی سراسر توخالی مشخص می‌شوند و زیباتر از ببرهای پیرند. دارای رنگ نارنجی‌حنایی سیرتر، و نوارهایی تیره‌تر و نزدیک‌تر به‌هم‌اند. ببرها حدود پانزده سال زندگی می‌کنند.
انواع. از ۱۹۰۰ تا ۱۹۹۵، احتمالاً سه زیر گونۀ جاوه‌ای[۴]، خزری[۵]، و بالی[۶] از هشت زیر گونۀ ببر منقرض شده‌اند. در جاوه، آخرین ببر در ۱۹۷۶ مشاهده شده است. در ناحیه خزر، آخرین گزارش مربوط به ۱۹۷۰ بوده است، و آخرین نمونه در بالی در ۱۹۳۷ با گلوله کشته شد. با آن‌که در ۱۹۳۰، ۴۰هزار ببر در جهان زیست می‌کرد، در ۱۹۹۶ برآورد شد که فقط ۶هزار ببر در جهان باقی‌مانده است، که ۴هزار نمونۀ آن‌ها ببرهای بنگال در هند بودند. ۶۵۰ ببر سوماترایی، ۲۰۰ ببر سیبریایی، و احتمالاً ۵۰ نمونۀ دیگر متعلّق به جنوب چین بودند. اتحادیۀ بین‌المللی حفظ طبیعت، همۀ ببرها را گونه‌های در معرض خطر انقراض معرفی کرده است. در ۱۹۹۷ جمعیت جهانی آن‌ها حدود ۵هزار نمونه بود. بزرگ‌ترین گونۀ ببرها ببر سیبری (ببرآمور)[۷] Panthera tigris altaica است. این ببر موهایی متمایل به زرد، و دمی سیاه و سفید دارد. ببر سیبری در تمام نواحی شرق سیبری، منچوری[۸]، شمالِ چین، و بخش‌هایی از شبه‌جزیرۀ کره[۹] یافت می‌شود. هرچند محدودۀ پراکنش ببر طی صد سال اخیر تغییر یافته است، محدودۀ پراکنش آن‌ها بیشتر تجزیه و نابود شده است. در ۱۹۹۸، تقریباً ۲۰۰ تا۴۰۰ ببر سیبری در طبیعت وجود داشت. این ببرها جمعیتی ثابت دارند. ببر هندی[۱۰] tigris Panthera tigris فراوان‌ترین زیر گونۀ ببرهاست و در همۀ شبه قارۀ هند یافت می‌شود. حدود ۲۵ درصد این ببرها در مناطق حفاظت‌شده‌ای زندگی می‌کنند که از ۱۹۷۳ ایجاد شده‌اند. مناطق حفاظت‌شده دارای یک منطقۀ مرکزی آزاد و عاری از فعالیت‌های انسانی است. برنامه حفاظت، تعداد آن‌ها را از ۲هزار نمونه در ۱۹۷۲، به تقریباً ۲,۵۰۰ تا۳,۷۵۰ نمونه در ۱۹۹۸ افزایش داد. برآورد می‌شود که رشد آن‌ها در آینده کمتر از این باشد. ببر چین جنوبی[۱۱]Panthera tigris amoyensis در نواحی پراکنده‌ای از گوانگ‌دونگ[۱۲]، هونان[۱۳]، فوجیان[۱۴]، جیانگسی[۱۵]، هوبی[۱۶] و هِنان[۱۷] یافت می‌شود. این زیر گونه‌ها فقط به‌صورت جانورانی منفرد یافت شده‌اند. استخوان‌های ببر در طبّ سنّتی چین کاربرد دارد. به این منظور یک ایستگاه پرورش ببر ساخته شده است. ببر چین جنوبی فقط حدود بیست نمونۀ منفرد دارد (۱۹۹۸)، و انقراض‌اش تقریباً اجتناب‌ناپذیر است. ببر هندوچین[۱۸] Panthera tigris corbetti در مالزی، تایلند، و هندوچین[۱۹]، فقط در نواحی مجزا از هم، مشاهده می‌شود. ببر سوماترا[۲۰] Panthera tigris sumatrae کوچک‌تر از ببر هندی است و در هر هشت استان سوماترا[۲۱] یافت می‌شود. زیستگاه جنگلی این ببر در خطر است؛ شرکت‌هایی که جنگل را برای تهیۀ الوار و مواد معدنی غارت می‌کنند، و کشاورزانی که اغلب از دیگر نقاط اندونزی، برای تصرف زمین مهاجرت می‌کنند، تخریب‌کنندگان این زیستگاه‌اند. در ۱۹۹۸ برآورد شد که حدود ۵۰۰ ببر سوماترایی در طبیعت، و ۲۳۵ ببر در اسارت وجود دارد. ببرهای سوماترا حدود ۶هزار تا ۱۲هزار سال قبل از دیگر ببرها جدا شدند و نشانه‌هایی ژنتیکی دارند که در دیگر گونه‌ها یافت نشده است. این نشانه‌ها ممکن است سبب شود آن‌ها را در گونه‌ای جدید قرار دهند. در ایران، ببر وجود داشت، اما بر اثر شکار بیش از حد، جمعیت آن روبه کاهش رفت. آخرین ببر ایران در ۱۳۳۲ش شکار شد و نسل این جانور در ایران از بین رفت.