بریل، الفبای
برِیْل، الفبای (Braille)
(یا: بِرایْ) حروف الفبا و اعداد برجسته، مخصوص نابینایان. لوئی برای (۱۸۰۹ـ۱۸۵۲ تلفظ انگلیسی آن: لوئیس بریل)، معلم و موسیقی‌دان فرانسوی، که خود از ۳ سالگی نابینا شد، این الفبا را ابداع کرد (۱۸۲۹). حروف بریل، در اصل، اصلاح‌شدۀ حروفی است که قبلاً شارل باربیه برای نابینایان تهیه کرده بود. حروف بریل از نقطه‌های برجسته‌ای تشکیل شده است که نابینایان می‌توانند آن‌ها را لمس کنند و ترکیب آن‌ها را به‌صورت کلمات بخوانند. امروزه، نابینایان سراسر جهان از الفبای بریل برای خواندن و آموزش دیدن استفاده می‌کنند. حروف بریل از چپ به راست نوشته و خوانده می‌شود. نابینایی که می‌خواهد مطلبی را بخواند نوک انگشتان خود را روی نقطه‌ها می‌گذارد تا حرف را لمس کند و بشناسد؛ پس از شناخت حروف، از ترکیب آن‌ها کلمه را تشخیص می‌دهد. نوشتن حروف بریل به دو صورت است: ۱) ماشینی، برای چاپ کتاب‌ها و نشریات مخصوص نابینایان؛ و ۲) دستی، که خود نابینایان با کمک شابلون حروف می‌نویسند. خط بریل همۀ نشانه‌های لازم برای خواندن و نوشتن را دارد، از جمله الفبا، اعداد، نشانه‌های نقطه‌گذاری، علایم ریاضی، نشانه‌های عناصر شیمیایی. به‌علاوه، بر اساس استانداردهای پیشنهادی یونسکو، همواره برای بهبود این نشانه‌ها و بالا‌بردن سرعت خواندن و نوشتن نابینایان تلاش می‌شود. بریل فارسی نیز، همانند بریل لاتین از چپ به راست نوشته می‌شود. در خط بریل فارسی، علاوه بر حروف اصلی الفبا، علایمی نیز برای مد، همزه، تشدید، الف مقصوره، اِعراب، تنوین، و سکون تعیین شده است. حروف و نشانه‌های خط بریل فارسی، که از ۱۳۳۹ش در ایران پذیرفته شد، در سمینار مربیان نابینایان ایران در شهریورماه ۱۳۴۸ش (تهران) اصلاح شده است. امروز، کتاب‌های بسیاری به خط بریل فارسی نوشته شده است.