بشر بن معتمر، ابوسهل ( ـ بغداد ۲۱۰ق)

بِشْر بن مُعتَمِر، ابوسهل ( ـ بغداد ۲۱۰ق)

ابوسهل بشر بن معتمر
درگذشت	بغداد ۲۱۰ق
شغل و تخصص اصلی	فقیه
مکتب	اعتزال
آثار	رد بر ابوالهذیل علاف؛ رد بر ابراهیم بن سیار نظام؛ رد بر ابراهیم اصم
گروه مقاله	فلسفه، منطق و کلام

از فقها و متکلمین معتزله و رئیس شاخۀ بشریه. شاعر و ادیب نیز بود. نزد استادان مکتب اعتزال به تحصیل اصول و عقاید کلامی پرداخت. هارون‌الرشید وی را به اتهام رافضی‌بودن به زندان انداخت و او شعری در ردّ اتهام خویش سرود و از زندان آزاد شد. در علوم بلاغی، خطابه و صنایع لفظی استاد بود و مردم را با اشعاری ساده که عقاید کلامی‌اش را بیان می‌کرد به‌خود جذب می‌کرد. بِشر به‌دلیل داشتن آرای متفاوت و خاص از دیگر معتزله، مشهور بود. از آرای خاص او می‌توان از تأکید بر مسئولیت انسان بر افعالش و آزادی اراده و اختیار، نظریۀ تولید یا تولد، نظریۀ لطف، ارادۀ الهی مبنی بر صفت ذات و صفت فعل، توبه، عذاب اطفال، خواطر دوگانۀ انسانی و صلاح بندگان نام برد. او معتقد بود خداوند بعد از اتمام عمل نیک یا شرّ، بنده‌اش را دوست یا دشمن می‌دارد و پیش یا در حین عمل پاداش یا کیفری برای آن نیست، برخلاف برخی معتزله که اعتقاد دارند خداوند بنده‌اش را به‌جهت عملش دوست یا دشمن نمی‌داند بلکه به‌جهت علم خود پیش از وقوع فعل چنین می‌کند. از آثار اوست: رد بر ابوالهذیل علاف؛ رد بر ابراهیم بن سیار نظام؛ رد بر ابراهیم اصمّ؛ رد بر ضرار بن عمرو؛ رد بر هشام بن حکم؛ کتاب‌التوحید؛ العدل و المنزلة بین‌المنزلتین؛ اجتهادالرأی؛ حدوث‌الاشیاء. او کلیله و دمنه را نیز به نظم درآورده است.