باران اسیدی
بارانِ اَسیدی (acid rain)
بارش‌هایی اسیدی، عمدتاً به‌سبب آزادشدن دی‌اکسید گوگرد (SO۲) و اکسیدهای نیتروژن (NOx) در جّو تشکیل می‌شوند. این اکسیدها پس از حل‌شدن در آب باران خالص آن را اسیدی می‌سازند. دی‌اکسید گوگرد از سوختن سوخت‌های فسیلی مانند زغال‌سنگ پدید می‌آید و شامل مقادیر فراوانی گوگرد است. اکسیدهای نیتروژن از فعالیت‌های صنعتی گوناگون به‌ویژه ناشی از دود اگزوز ماشین‌ها پدید می‌آیند. درجۀ اسیدی (خاصیت اسیدی)[۱]را با مقیاس پها (pH) اندازه‌گیری می‌کنند که در آن، پهای صفر معرف مایعات و مواد جامد کاملاً اسیدی، و پهای چهارده معرف محلول‌ها و مواد جامد بسیار قلیایی است. آب مقطر خنثی و پهای آن هفت است. پهای باران طبیعی ۵.۶ است و به‌سبب اسیدکربنیک موجود در آن، حاصل از آمیختن CO۲ و آب، تا حدودی اسیدی است. پهای باران اسیدی کمتر از ۵.۶ است. باران اسیدی براثر بارش مرطوب[۲] (شبنم، برف، باران) و در شکل ذرات خشک (رسوب‌گذاری خشک[۳]) که از جو فرو می‌ریزند، مشاهده می‌شود. همچنین گازها مستقیماً جذب دریاچه‌ها، گیاهان و بناها می‌شوند. گازهای اسیدی روزانه بیش از ۵۰۰ کیلومتر مسافت را طی می‌کنند و از این‌رو باران‌های اسیدی نمونه‌ای از آلودگی‌های بین‌المللی‌اند. باران اسیدی منجر به آسیب‌دیدگی و مرگ موجودات جنگل‌ها و دریاچه‌های کشورهای اسکاندیناوی اروپا و شمال شرق امریکا شده است. در چین و هند که به سرعت در حال صنعتی‌شدن‌اند باران‌های اسیدی در حال گسترش‌اند. همچنین این گونه بارش‌ها به ساختمان‌ها و مجسمه‌ها آسیب می‌زنند. بنا به برآوردهای گروه محیط‌زیست[۴] انگلستان، برای جلوگیری از این آسیب‌ها لازم است گسیل دی‌اکسید گوگرد از نیروگاه‌ها ۸۱ درصد کاهش یابد. در انگلستان، با به‌کارگیری گیاهان گوگردزدا در دودکش‌های گاز نیروگاه‌ها و با استفاده از مشعل‌های کارآمد، درپی کاستن گسیل‌های گوگردند. همچنین، استفاده از گاز به جای زغال‌سنگ در نیروگاه‌ها و کارگذاشتن اجباری مبدل‌های کاتالیزوری[۵] در وسایط نقلیه از تمهیدات دیگر برای کاستن آلودگی است. اثر اصلی باران اسیدی برهم‌زدن تعادل شیمیایی خاک است و موجب انتقال کانی‌های مهم، ازجمله منگنز و آلومینیوم، می‌شود. گیاهانی که در این خاک‌ها زندگی می‌کنند، به‌ویژه مخروطیان، از فقدان کانی‌ها آسیب می‌بینند و نسبت به بیماری‌ها مستعد می‌شوند. کانی‌های خاک به دریاچه‌ها و رودخانه‌ها می‌ریزند و باعث آشفتگی چرخۀ حیات آب‌ها می‌شوند. این کانی‌ها به آبشش‌های بچه ماهیان آسیب می‌رسانند و موجب مرگ‌و‌میر گیاهان می‌شوند. دریاچه‌های آلوده به باران اسیدی سرانجام به‌علت ازبین‌رفتن پلانکتون[۶]ها سایر موجودات خود را نیز از دست می‌دهند. دریاچه‌ها و رودخانه‌ها همچنین در معرض آسیب مستقیم‌تری‌اند زیرا با زهکشی مستقیم باران از آب‌خیزها اسیدی می‌شوند.