موشک (۱)
موشک (۱)(rocket)
پرتابه‌ای که براثر واکنش گازهای حاصل از احتراق سریع سوخت رانده می‌شود. برخلاف موتورهای جِت[۱]، که آن‌ها نیز موتورهایی واکنشی[۲]اند، موشک‌ها اکسیژن لازم برای احتراق را به‌همراه می‌برند و نیاز به جوّ پیرامون ندارند. در کاربردهای جنگی، وسایل انفجاری را در نوک موشک‌ها حمل میکنند. موشک‌ها از قرون وسطا به‌منزلۀ وسیلۀ آتش‌بازی اهمیت داشتند، امّا گسترش آن‌ها به‌منزلۀ وسیله‌ای برای پیش‌رانش در ارتفاعات زیاد، و حمل موّاد منفجره در سال‌های بین دو جنگ جهانی و با حمایت دولت آلمان، بیشتر به‌دست مهندس موشک امریکایی زادۀ آلمان، ورنر فون براون[۳]، و فعالیت مخترع امریکایی، رابرت هاچینگز گادارد[۴] (۱۸۸۲ـ۱۹۴۵)، در امریکا آغاز شد. استفاده از موشک‌ها، از آن‌رو که یگانه شکل پیش‌رانش در خلأ هستند، برای کاوش‌های فضایی خارج از جوّ ضرورت دارد. موشک‌های چند مرحله‌ای[۵] شامل چند موشک متصل به یکدیگرند. از موشک‌ها به دو صورت اصلی استفاده میکنند: در یک نوع از مواد پیش‌ران[۶] مایع استفاده می‌شود و در دیگری از مواد پیش‌ران جامد. موشک‌های تقویتی سوخت جامد شاتل فضایی[۷] از آمیزۀ پودر آلومینیوم[۸] و ملاطی از کائوچوی[۹] مصنوعی استفاده میکنند. با این حال، در بیشتر موشک‌ها از پیش‌ران مایع استفاده می‌شود که قوی‌تر و مهارپذیرتر است. هیدروژن مایع و نفت چراغ سوخت‌های رایج موشک‌‌هایند، در حالی‌که اکسیژن مایع متداول‌ترین اکسنده[۱۰] یا تأمین‌کنندۀ اکسیژن است. موشک قمری ساتورن ۵[۱۱] یکی از بزرگ‌ترین موشک‌های ساخته‌شده با طراحی سه‌‌مرحله‌ای بود که ۱۱۱ متر بلندی داشت. این موشک با وزن بیش از ۲,۷۰۰ تن در سکوی پرتاب، نیروی رانشی برابر با ۳.۴ میلیون کیلوگرم تولید می‌کرد و قادر بود محموله‌ای به وزن ۱۴۰ تُن را در مدارهای پایینی زمین قرار دهد. در اوایل دهه ۱۹۹۰، موشک انرژییا[۱۲]ی شوروی قوی‌ترین سامانۀ موشکی بود که می‌توانست ۱۹۰ تُن را در مدارهای پایینی زمین قرار دهد. شاتل فضایی ایالات متحد فقط ۲۹ تُن تجهیزات را به مدار می‌برد. ← جنگ‌افزار هسته‌ای