ماتریالیسم دیالکتیک

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
نسخهٔ تاریخ ‏۲۴ ژوئیهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۰۵:۲۳ توسط Nazanin (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

ماتِریالیسم دیالِکْتیک (dialectical materialism)

دیدگاه فلسفی مارکسیسم[۱] که ماده‌گرایی[۲] (به‌خصوص ماده‌گرایی فویرباخ[۳]) را به‌ منزلۀ فلسفه‌ای فراگیر با مفهوم هگلی دیالکتیک، یعنی نیروی محرکۀ تاریخی و پیش‌برندۀ رویدادها به ‌سوی حل تدریجی تضادهای شاخص هر عصر تاریخی، تلفیق می‌کند. این ترکیب را نخست انگلس[۴] در آنتی دورینگ[۵] (۱۸۷۸) کاملاً شرح و بسط داد. اندیشۀ انسان خصلت یکدست اما متضاد واقعیت خارجی را انعکاس می‌دهد. بر اساس این دیدگاه اولاً همۀ پدیده‌های جهان، ازجمله رفتار و اعمال انسان‌ها، در عالم مادی ریشه دارند و ثانیاً تغییر و تحول آن‌ها به شیوۀ دیالکتیک صورت می‌گیرد. مارکسیسم با الهام از هگل[۶] قوانین دیالکتیک را به‌صورت زیر خلاصه می‌کند: قانون تبدیل کمیت به کیفیت و بالعکس؛ قانون تضاد (وحدت ضدین)؛ قانون نفیِ نفی. بنابر برداشت پلخانوف[۷] و لنین از ماتریالیسم دیالکتیک، ماهیت جهان با آرمان‌های انقلاب تطابق دارد و این اعتقاد هیجان‌انگیز که تاریخ، پیروزی آرمان یا حزب ما را تضمین می‌کند، یکی از فریبنده‌ترین تسلّا‌های فلسفه است.

 


  1. Marxism
  2. materialism
  3. Feuerbach
  4. Engels
  5. Anti-Dühring
  6. Hegel
  7. Plekhanov