گردشگری
گَردِشگری (tourism)
عمل فردی که به مسافرت می‌رود و در آن مکان که خارج از محیط زندگی اوست به‌مدت کمتر از یک سال برای تفریح و تجارت و دیگر هدف‌ها اقامت می‌کند. گردشگر کسی است که حداقل یک شب در اقامتگاه عمومی یا خصوصی در محل مورد بازدید به‌سر بَرَد. گردشگری بین‌المللی مشتمل بر گردشگری درون‌مرزی و برون‌مرزی است که نقش مهمی در اقتصاد بازرگانی و جریان درآمد ارزی ملت‌ها دارد. صنعت گردشگری نیز فعالیتی اقتصادی است که از طریق جابه‌جایی افراد برای بازدید و تفریح، ارزش افزوده ایجاد می‌کند. گردشگری در نظام اقتصاد بین‌الملل، امروزه مهم‌ترین کالای تجاری است و نقش اساسی در بهبود استانداردهای زندگی افراد به‌ویژه در کشورهای درحال توسعه دارد، چنان‌که ۱۰.۹ درصد از کل تولید ناخالص جهان، ۱۰.۷ درصد کل اشتغال جهان، ۱۱.۴ درصد کل سرمایه‌گذاری و ۱۱ درصد درآمد مالیاتی جهان از این بخش تأمین می‌شود. درآمد دریافتی از این صنعت در ۲۰۰۶ برابر ۱۱ درصد کل کالای صادراتی جهان، ۲۰ درصد کل دریافتی خدمات در جهان و ۳۰ درصد کل مبادلات نفت و ۴۰ درصد کل مبادلات غذا در جهان بوده است. براساس آمار ارائه‌شده از سوی سازمان جهانی جهانگردی در ۲۰۰۷، ۹۰۳میلیون گردشگر به سراسر جهان سفر کرده‌اند، که این آمار در مقایسه با ۲۰۰۶ که تعداد گردشگران ورودی ۸۴۶میلیون نفر بوده است، ۵۷میلیون نفر بیشتر است. درآمد حاصله از صنعت گردشگری در ۲۰۰۶ معادل ۷۴۲میلیارد دلار بوده است که در ۲۰۰۷ به ۸۵۶ میلیارد دلار رسیده است. وضعیت توزیع گردشگری بین‌المللی در مهم‌ترین بازارهای مقصد برحسب تقسیم‌بندی اداری سازمان جهانگردی در جدول نشان داده شده است. از مجموع ۹۰۳میلیون گردشگر بین‌المللی در ۲۰۰۷ تعداد ۴۸۴.۴میلیون نفر به قارۀ اروپا سفر کرده‌اند که درآمد حاصل از آن به۴۳۳.۴میلیارد دلار می‌رسد. فرانسه با جذب ۸۱.۹میلیون نفر مقام اول را در جذب جهانگرد داشته است. قارۀ آسیا و اقیانوسیه در این سال پذیرای ۱۸۴.۳میلیون گردشگر با درآمدی معادل ۱۸۸.۹میلیارد دلار بوده است. قارۀ امریکا شامل امریکای شمالی، مرکزی، و جنوبی در ۲۰۰۷ با ۱۴۲.۵ میلیون جهانگرد و درآمدی معادل ۱۷۱.۱میلیارد دلار مقام سوم را از نظر درآمد در جهان داشته است. کشورهای منطقۀ خاورمیانه با ۴۷.۶میلیون نفر و کسب درآمدی بالغ بر۳۴.۲ میلیارد دلار در جایگاه چهارم و قارۀ افریقا با ۴۴.۴ میلیون نفر و درآمدی معادل ۲۸.۳میلیارد دلار در مقام پنجم جای گرفته است. کشور ایران براساس تقسیم‌بندی سازمان جهانی جهانگردی در منطقۀ آسیا و اقیانوسیه قرار دارد.
صنعت گردشگری ایران. براساس آمار ارائه‌شده از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در ۱۳۸۶ش تعداد ۱,۱۷۱,۶۹۹ نفر مسافر خارجی وارد کشور شده‌اند. عمدۀ مسافران و گردشگران ورودی به‌ترتیب اولویت از کشورهای عراق، عربستان، پاکستان، بحرین، کویت، آلمان، هند، عمان، سوریه، چین، انگلستان، ترکمنستان، فرانسه، ژاپن، ایتالیا، ارمنستان، هلند، سوئد، قطر، روسیه، و دانمارک بوده‌اند. تعداد گردشگران خروجی در همان سال معادل ۵,۱۴۶,۶۸۹ نفر بوده است که تعداد آن ۳,۹۷۴,۹۹۰ نفر بیشتر از مسافران ورودی به کشور بوده است؛ انگیزۀ شهروندان ایرانی که به خارج از کشور سفر کرده‌اند بیشتر گردشگری و تجارت بوده است تا کسب درآمد و کار. مهم‌ترین مقاصد گردشگران ایرانی به‌ترتیب اولویت عبارت‌اند از امارات متحده عربی، ترکیه، عربستان، عراق، سوریه، و مالزی. از نظر جایگاه صنعت گردشگری در سطح جامعۀ بین‌المللی و بازار تجارت گردشگری در ۲۰۰۶، ایران در ردۀ ۶۱ جهان از نظر جذب گردشگران ورودی و در ردۀ ۵۶ جهان از نظر کسب درآمد ارزی قرار گرفته است که در مقایسه با جاذبه‌ها و منابع گردشگری موجود بسیار اندک است. جایگاه ایران از نظر تعداد گردشگر ورودی و درآمد حاصله در ۲۰۰۶ در جدول نشان داده شده است.
منابع گردشگری ایران. ایران به‌سبب شکوه به‌جا مانده از میراث کهن اسلامی و ملی‌اش همراه با هزاران جاذبه و چشم‌انداز طبیعی، امروزه به‌منزلۀ یکی از ده مقصد اصلی و مهم جهانگردی به دنیا معرفی شده است. معماری ایران به‌عنوان کشوری باستانی از تنوع شگفت‌آوری برخوردار است. ایران همچنین به‌منزلۀ مهد مذاهب جهان بیشترین جاذبه‌های دینی و مذهبی را داراست. حرم مطهر امام رضا (ع) در مشهد مقدس و حرم حضرت معصومه (س) در قم و بسیاری مقبره‌های دیگر مورد توجه مسلمانان به‌ویژه شیعیان است. طبیعت و حیات جانوری و پوشش گیاهی بکر ایران همراه با جلوه‌های گردشگری روستایی و عشایری زمینۀ تبدیل شدن این کشور را به یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگران بین‌المللی فراهم کرده است. تاکنون ۹ بنا و محوطۀ تاریخی و فرهنگی ایران به ثبت جهانی رسیده است که نام آن‌ها در جدول آمده است.
چشم‌انداز صنعت گردشگری ایران در ۱۴۰۴ش. بنابر آنچه در سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ برنامۀ توسعۀ جمهوری اسلامی ایران به تصویب دولت و شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری رسیده و برای اجرا به دستگاه‌های مربوطه ابلاغ شده است، مقرر گردیده که کشور تا سال ۱۴۰۴ بتواند به رقمی معادل ۲ درصد درآمد جهانی و حداقل ۲۵ میلیارد دلار در سال از بخش ورود گردشگران خارجی دست یابد.
جایگاه و سهم ایران از بازار بین‌المللی گردشگری در سال ۲۰۰۷
�
تعداد گردشگران و مسافران ورودی و خروجی به کشور
�
تعداد گردشگران و درآمد صنعت گردشگری در جهان در بین سال‌های ۱۹۹۰ـ۲۰۰۷
�
فهرست ۱۰ کشور برتر جهان که در ۲۰۰۷ دارای بیشترین گردشگر ورودی بوده‌اند
�
فهرست ۱۰ کشور برتر جهان که در ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ بیشترین درآمد ارزی را از گردشگری به دست آورد‌ه‌اند
�
| منطقه | 1990 | 1995 | 2000 | 2005 | 2006 | 2007 | نرخ رشد معادل2007 به 2006 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | قارة اروپا | 6/262 | 3/311 | 5/393 | 3/44 | 2/462 | 4/484 | 6/6 |
| 2 | قارة آسیا و اقیانوسیه | 8/55 | 8/81 | 3/109 | 6/154 | 167 | 3/184 | 10/4 |
| 3 | قارة امریکا | 8/92 | 109 | 2/128 | 4/133 | 8/135 | 5/142 | 4/9 |
| 4 | قارة افریقا | 2/15 | 1/2 | 9/27 | 3/37 | 4/41 | 44/4 | 7/4 |
| 5 | خاورمیانه | 6/9 | 7/13 | 4/24 | 8/37 | 9/4 | 6/47 | 16/4 |
| ردیف | نام اثر | تاریخ ثبت | شماره ثبت | محل اجلاس |
|---|---|---|---|---|
| 1 | معبد زیگورات چغازنبیل خوزستان | 4 آبان 1358 – اجلاس سوم | 113 | قاهره و الاقصر مصر |
| 2 | تخت جمشید فارس | 4 آبان 1358 – اجلاس سوم | 114 | قاهره و الاقصر مصر |
| 3 | میدان نقش جهان اصفهان | 4 آبان 1358 – اجلاس سوم | 115 | قاهره و الاقصر مصر |
| 4 | تخت سلیمان تکاب | 14 تیر 1382 – اجلاس بیست و هفتم | 1077 | پاریس فرانسه |
| 5 | پاسارگاد فارس | 10 تیر 1383 – اجلاس بیست و هشتم | 1106 | سوشو چین |
| 6 | بم و منظر فرهنگی آن | 16 تیر 1383 – اجلاس بیست و هشتم | 1208 | سوشو چین |
| 7 | سلطانیه زنجان | 24 تیر 1384 – اجلاس بیست و نهم | 1188 | دوربان آفریقای جنوبی |
| 8 | بیستون کرمانشاه | 22 تیر 1385 – اجلاس سی‌ام | 1222 | ویلینوس لیتوانی |
| 9 | کلیساهای ارامنه ایران | 26 تیر 1387 – اجلاس سی و دوم | کِبِک کانادا |
| ردیف | کشور | تعداد ورودی گردشگر به میلیون نفر در 2007 | درآمد به میلیارد دلار در 2007 | ردیف | کشور | تعداد ورودی گردشگر به میلیون نفر در 2007 | درآمد به میلیارد دلار در 2007 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | فرانسه | 9/81 | 2/54 | 32 | مراکش | 4/7 | 3/7 |
| 2 | اسپانیا | 2/59 | 8/57 | 33 | تونس | - | - |
| 3 | ایالات متحده امریکا | 56 | 7/96 | 34 | جمهوری چک | 7/6 | 6/6 |
| 4 | چین | 7/54 | 9/41 | 35 | کره جنوبی | 5/6 | 8/7 |
| 5 | ایتالیا | 7/43 | 7/42 | 36 | امارات متحده عربی | 1//7 | - |
| 6 | انگلستان | 7/3 | 6/37 | 37 | بلغارستان | 2/5 | 1/3 |
| 7 | آلمان | 4/24 | 36 | 38 | استرالیا | 1/5 | 2/22 |
| 8 | مکزیک | 4/21 | 9/12 | 39 | برزیل | 5 | 5 |
| 9 | اتریش | 8/28 | 9/18 | 40 | اندونزی | 5/5 | 3/5 |
| 10 | روسیه | 2/2 | 6/9 | 41 | دانمارک | - | - |
| 11 | ترکیه | 2/22 | 5/18 | 42 | هند | 5 | 8/1 |
| 12 | اکراین | 1/23 | 6/4 | 43 | بحرین | 5/4 | 1/1 |
| 13 | کانادا | 18 | 5/15 | 44 | سوریه | 6/4 | - |
| 14 | مالزی | 1/2 | 4/1 | 45 | آرژانتین | 6/4 | 3/4 |
| 15 | یونان | 5/17 | 5/15 | 46 | نروژ | - | - |
| 16 | هنگ کنگ چین | 2/17 | 8/13 | 47 | دومینیکن | 4 | 4 |
| 17 | لهستان | 15 | 6/1 | 48 | پرتوریکو | 7/3 | 4/3 |
| 18 | تایلند | 5/14 | 6/15 | 49 | ویتنام | 2/4 | 5/3 |
| 19 | پرتغال | 3/12 | 1/1 | 50 | تایوان (چین) | 7/3 | 1/5 |
| 20 | هلند | 11 | 4/13 | 51 | اردن | 4/3 | 3/2 |
| 21 | ماکائو)چین) | 13 | - | 52 | فنلاند | - | - |
| 22 | مجارستان | 6/8 | 7/4 | 53 | سوئد | - | - |
| 23 | کرواسی | 3/9 | 3/9 | 54 | فیلیپین | 1/3 | 9/4 |
| 24 | مصر | 6/1 | 3/9 | 55 | قبرس | - | - |
| 25 | عربستان سعودی | 5/11 | 2/5 | 56 | نیوزیلند | 5/2 | 4/5 |
| 26 | افریقای جنوبی | 1/9 | 4/8 | 57 | آندورا | - | - |
| 27 | ایرلند | - | - | 58 | شیلی | 5/2 | 4/1 |
| 28 | سوئیس | 5/8 | 8/11 | 59 | زیمباوه | - | - |
| 29 | سنگاپور | 8 | 7/8 | 60 | کوبا | 1/2 | 2 |
| 30 | ژاپن | 3/8 | 3/9 | 61 | ایران | 2/2 | 2/2 |
| 31 | بلژیک |
| سال | خروج از کشور (نفر) | ورود به کشور (نفر) |
|---|---|---|
| 1381 | 2/343/000 | 1/584//922 |
| 1383 | 3/325/112 | 1/659/479 |
| 1386 | 5/146/689 | 2/171/699 |
| تعداد و در آمد حاصله سال | 1990 | 1995 | 2000 | 2005 | 2006 | 2007 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| تعداد (میلیون نفر) | 436 | 53/6 | 683 | 803 | 847 | 903 |
| درآمد (میلیون دلار) | 264 | 405 | 475 | 680 | 742 | 856 |
| کشور | تعداد در 2006 (میلیون نفر) | تعداد در 2007 (میلیون نفر) | نرخ رشد 2007 نسبت به 2006 |
|---|---|---|---|
| فرانسه | 78/9 | 81/9 | 3/8 |
| اسپانیا | 58/2 | 59/2 | 1/7 |
| ایالات متحده | 51 | 56 | 9/8 |
| چین | 49/9 | 54/7 | 9/6 |
| ایتالیا | 41/1 | 43/7 | 6/3 |
| انگلستان | 30/7 | 30/7 | 0/1 |
| آلمان | 23/5 | 24/4 | 3/9 |
| اکراین | 18/9 | 23/1 | 22/1 |
| ترکیه | 18/9 | 22/2 | 17/6 |
| مکزیک | 21/4 | 21/4 | 0/3 |
| کشور | درآمد در 2006 (میلیارد دلار) | درآمد در 2007 (میلیارد دلار) | نرخ رشد 2007 نسبت به 2006 |
|---|---|---|---|
| ایالات متحده | 58/7 | 96/7 | 12/8 |
| اسپانیا | 51/1 | 57/8 | 3/6 |
| فرانسه | 46/3 | 54/2 | 7/2 |
| ایتالیا | 38/1 | 42/7 | 2/5 |
| چین | 33/9 | 41/9 | 23/5 |
| انگلستان | 33/7 | 37/6 | 2/7 |
| آلمان | 32/8 | 36 | 0/6 |
| استرالیا | 17/8 | 22/2 | 12/2 |
| اتریش | 16/6 | 18/9 | 4 |
| ترکیه | 16/9 | 18/5 | 9/7 |