همه پرسی
همه‌پُرسی (۲)(plebiscite)
نوعی همه‌پرسی، یا مراجعه به آرای عمومی برای تعیین حق سرنوشت منطقه یا سرزمینی خاص. این همه‌پرسی را در زبان‌های اروپایی «پِلِبیسیت» می‌گویند نه «رفراندم». از قرن ۱۸ در بسیاری از موارد برای تصمیم‌گیری دربارۀ این که ناحیه‌ای خاص باید متعلق به کدام کشور باشد، یا جمعیتی معیّن باید به کدام دولت وفادار باشند، به آرای عمومی مراجعه شده است. در تاریخ روم، به قانونی که پلب‌ها[۱] در مجلس ملی نمایندگان عوام و بزرگان به پیشنهاد یک تریبون یا نماینده به تصویب می‌رساندند پلبیسکیتیوم[۲] (به معنی دستور یا فرمان) می‌گفتند. در آغاز، این تصمیمات می‌بایست به تأیید سنا برسند، اما بعدها برای همۀ افراد لازم‌الاجرا شدند. پس از جنگ جهانی اول، جامعۀ ملل به‌موجب بخشی از پیمان ورسای، برای تعیین سرنوشت ملی ناحیه‌هایی که دچار دشواری‌های خاصی بودند از روش همه‌پرسی بهره جست. در ۱۹۳۵، برای روشن‌شدن خواست ساکنان منطقۀ سار[۳] (زار) دربارۀ این‌که خواهان تابعیت کدام دولت هستند به آرای عمومی مراجعه شد که طی آن اکثریت آنان خواهان تابعیت آلمانی به جای تابعیت فرانسوی شدند. در همه‌پرسی ۱۹۵۵، توافق فرانسه و آلمان دربارۀ اروپایی شدن منطقۀ سار مردود شمرده شد، اما بعدها طبق توافق سار به آلمان تعلق گرفت، و در ۱۹۵۷ این تصمیم عملی شد. در ۱۹۳۹، حکومت شوروی در استان‌های شرقی لهستان به آرای عمومی مراجعه کرد تا نشان دهد که ساکنان این استان‌ها عملاً یا ظاهراً تصمیم به الحاق به شوروی گرفته‌اند. امروزه از این روش بسیار استفاده می‌شود، ازجمله در کِبِک (منطقه فرانسوی‌زبان کانادا) که استقلال آن به تصویب نرسید و در اروپای شرقی پس از فروپاشی اتحاد شوروی (یوگسلاوی سابق و چک و اسلوواکی).