نیم عمر (شیمی)
نیم‌‌عُمر (شیمی) (half-life )
در واپاشی مادۀ پرتوزا[۱]، زمانی که طی آن فعالیت منبع پرتوزا (رادیواکتیو)[۲] به نصف مقدار اولیه برسد. نیم‌عمر زمان لازم برای آن است که نیمی از اتم‌ها وابپاشند. بنا‌به تئوری، فرآیند واپاشی هیچ‌گاه کامل نمی‌شود و همواره مقداری پرتوزایی[۳] به‌جا می‌ماند. به این سبب، نیم‌عمر ایزوتوپ‌های پرتوزا را اندازه‌گیری می‌کنند، نه کل زمان واپاشی را. این زمان ممکن است از یک میلیونیم ثانیه تا چند میلیارد سال متغیر باشد. برای تعیین نیم‌عمرهای کوتاه، از لولۀ شمارندۀ گایگر ـ مولر[۴] استفاده می‌کنند و ذراتی را می‌شمارند که از نمونه گسیل می‌شوند. برای تعیین نیمه‌عمرهای طولانی، طیف‌سنج جرمی[۵] به‌کار می‌رود. این نیم‌عمرها ممکن است درحد ساعت، ماه یا سال باشند، ازجمله نیم‌عمر سدیم ـ ۲۴[۶]، پانزده ساعت؛ کربن ۱۴[۷]، ۵۷۳۰ سال؛ پلوتونیوم ـ ۲۳۹، ۲۴هزار سال، و اورانیوم ـ ۲۳۸[۸]، ۴۵۰۰ میلیون سال است. مواد پرتوزا به‌‌شکل نمایی وامی‌پاشند. بدین‌ترتیب، زمان لازم برای واپاشی ۵۰ درصد اول ایزوتوپ برابر با زمان واپاشی ۲۵ درصد بعدی و یا ۱۲.۵درصد بعد از آن است. مثلاً نصف جرم کربن چهارده بعد از حدود ۵۷۳۰ سال واپاشی می‌کند و ۵۷۳۰ سال دیگر لازم است تا نصف آنچه باقی مانده است، نیمۀ باقی‌مانده، واپاشی کند. برای واپاشی نصف نیمۀ باقی‌مانده نیز همین زمان لازم است و الی آخر. پلوتونیوم ـ ۲۳۹[۹]، مسموم‌کننده‌ترین مادۀ پرتوزا، نیم‌عمری حدود ۲۴هزار سال دارد.