بانک جهانی
بانک جهانی (International Bank for Reconstruction and Development)
(یا: بانک بین‌المللی بازسازی و توسعه) از کارگزاری‌های تخصصی ملل متحد، پایه‌گذاری‌شده در کنفرانس ۱۹۴۴ برِتون وودز[۱]، به همراه «صندوق بین‌المللی پول» به‌عنوان نهاد مرتبط با این بانک. هدف‌های اصلی بانک، به ترتیبی که در موافقت‌نامۀ تشکیل آن آمده یاری‌رساندن به بازسازی و عمران سرزمین دولت‌های عضو با تسهیل سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های تولیدی، ترویج سرمایه‌گذاری خارجی خصوصی از طریق تضمین یا مشارکت در وام‌ها، تکمیل سرمایه‌گذاری‌های خصوصی از طریق تأمین وجوه لازم با شرایط مناسب برای فعالیت‌های تولیدی از محل سرمایۀ خود بانک است. بانک فقط به کشورهای عضو، آن هم برای تأمین بودجۀ طرح‌های مشخص، وام اعطا می‌کند. پیش از آن‌که کشوری بتواند از بانک وام بگیرد، کارشناسان و مشاوران نمایندۀ بانک باید در این‌باره که وام‌گیرنده می‌تواند شرایط تصریح‌شده از سوی بانک را برآورده کند اتفاق‌نظر داشته باشند. بیشتر این شرایط با هدف تضمین استفادۀ مولّد از وام و نیز بازپرداخت قطعی آن مقرّر شده است. بانک باید به این نتیجه برسد که وام‌گیرنده نمی‌تواند برای طرح خاص ارائه‌کرده از دیگر منابع با شرایط معقول وام بگیرد و نیز طرح مورد نظر به لحاظ فنی امکان‌پذیر و از نظر اقتصادی معقول است. برای تضمین بازپرداخت وام، دولت‌های عضو باید ضامن شرکت‌های خصوصی وام‌گیرنده در داخل قلمروشان شوند. پس از اعطای وام، بانک هم از وام‌گیرنده و هم از ناظران خاص خودش می‌خواهد تا در دوره‌های مختلف دربارۀ مصرف وام و پیشرفت طرح به بانک گزارش دهند. در بدو تشکیل بانک جهانی، بیشتر وام‌ها به کشورهای اروپایی داده می‌شد و برای بازسازی صنایع ویران‌شده یا خسارت‌دیده در طی جنگ جهانی دوم به مصرف می‌رسید. اما از اواخر دهۀ ۱۹۶۰، بیشتر وام‌ها به کشورهای در حال توسعۀ اقتصادیِ افریقا، آسیا، و امریکای لاتین اعطا شده است. در دهۀ ۱۹۸۰، بانک جهانی توجه خاصی به طرح‌هایی برای یاری‌دادن به تهیدست‌ترین مردمان کشورهای در حال توسعه برای بالابردن قدرت تولید و دست‌یافتن آنان به نیازهای اولیه‌ای چون آب پاکیزه و تسهیلات دفع فضولات، مراقبت‌های بهداشتی، کمک به برنامه‌ریزی خانواده، تغذیه، آموزش، و مسکن داشت. بانک، با اعطای وام برای توسعۀ کشاورزی و روستایی، بنگاه‌های اقتصادی کوچک، و توسعۀ شهری، مشوّق مداخله مستقیم تهیدست‌ترین مردمان در فعالیت‌های اقتصادی بوده است. از این گذشته، بانک جهانی به توسعۀ انرژی و فعالیت‌های زیست‌محیطی نیز یاری رسانده است.
منابع مالی بانک. تخصیص یا فروش هر سهم سرمایه، حدود ۱۲۰هزار دلار است. حداقل تعداد سهمی که هر کشور عضو باید خریداری کند بسته به توان نسبی اقتصاد ملی آن کشور تفاوت می‌کند. همۀ منابعِ مالیِ تخصیص‌یافته به بانک بلافاصله در اختیار آن قرار نمی‌گیرد، بلکه هر کشور عضو عملاً فقط حدود ۸.۵ درصد سهمیۀ در نظر گرفته‌شده برای آن کشور را به بانک می‌پردازد. بقیۀ سهمیۀ عضو فقط در صورتی، و تا میزانی، به بانک سپرده می‌شود که بانک برای پرداخت تعهدات خویش به بستانکاران نیاز داشته باشد. هرگز نیازی به درخواست سرمایه وجود نداشته است. منابع مالی فعّال بانک از محل فروش اوراق قرضه با بهرۀ بانک و فروش اسکناس در بازارهای سرمایۀ جهان، از محل بازپرداخت وام‌های پیشین، و از سود عملیات خود بانک تأمین می‌شوند. این بانک از ۱۹۴۷ به این سو هرساله سودآور بوده است. همۀ اختیارات بانک در دست هیئت‌مدیرۀ آن قرار دارد که از مدیرانی تشکیل می‌شود که هر یک از آن‌ها را یکی از کشورهای عضو تعیین کرده است. هیئت‌مدیره دست‌کم سالی یک‌بار تشکیل جلسه می‌دهد. مدیران بانک بیشتر اختیارت خود را به ۲۴ مدیر اجرایی، که منظماً در مقر مرکزی بانک در واشینگتن تشکیل جلسه می‌دهند، واگذار می‌کنند. پنج تن از این مدیران اجرایی را پنج دولت عضو، که بیشترین تعداد سهام سرمایه را در بانک دارند، تعیین می‌کنند. نوزده مدیر اجرایی دیگر را هیئت‌مدیره از میان نمایندگان دیگر کشورهای عضو برای دوره‌ای دوساله برمی‌گزینند. در رأس مدیران اجرایی، رئیس بانک جهانی قرار دارد که توسط همین مدیران برای دوره‌ای پنج‌ساله انتخاب می‌شود، و رئیس بانک نباید جزو هیئت‌مدیره و یا مدیران اجرایی باشد. بانک جهانی هم‌اکنون ۱۸۳ عضو دارد.
- ↑ Bretton Woods