گرگ
گُرگ (wolf)
هریک از دو گونۀ سگ‌های وحشی[۱] بزرگ، از جنس Canis. گرگ خاکستری[۲] یا گرگ جنگلی[۳] Canis lupus، بومی امریکای شمالی و اوراسیا[۴]، بسیار اجتماعی است. بلندی این جانور تا شانه ۹۰ سانتی‌متر، و وزنش حدود ۴۵ کیلوگرم است. تعداد این جانور، جز در نواحی مجزای حفاظت شده، به‌میزان زیادی کاهش یافته است. گرگ قرمز[۵] Canis rufus عموماً باریک‌تر و کوچک‌تر است. وزن متوسط آن حدود ۱۵ کیلوگرم است و رنگی سبزه‌تر دارد. ممکن است گونه‌ای مجزا نباشد و ممکن است هیبرید (دورگۀ) حاصل از گرگ ـ کایوت باشد. زیستگاه گرگ قرمز محدود به نواحی جنوب ایالات متحده مرکزی بود، ولی اکنون به‌نظر می‌رسد در طبیعت منقرض شده باشد. گرگ مرغزار[۶] نام دیگر کایوت[۷] است. گرگ‌ها در پایان قرن ۱۳ در انگلستان، و در قرن ۱۷ در اسکاتلند منقرض شدند. در ۱۹۹۴، گرگ‌های کانادا افزایش یافتند. بنا‌به تخمین، ۴۰ تا ۶۰ گرگ در یال‌های شرقی کوه‌های راکی[۸] آلبرتا[۹] زیست می‌کنند. همچنین، تعداد گرگ‌ها در اروپا رو‌به افزایش است، از‌جمله جمعیت فزایندۀ ۳هزار قلاده‌ای در کوه‌های کارپات[۱۰] رومانی، و ۲هزار قلاده در شمال اسپانیا.
حفاظت. در ۱۹۹۵، برنامۀ دولت مرکزی ایالات متحده برای احیای گرگ خاکستری امریکای شمالی در ایالت‌های وایومینگ[۱۱] و آیداهو[۱۲]، آغاز شد، سپس شش گرگ در پارک ملی یلوستون[۱۳]، در وایومینگ، رها شدند. به گرگ‌ها ردیاب رادیویی وصل، و حرکات آن‌ها را کنترل کردند. در دهه ۱۹۳۰، گرگ خاکستری در جنوب غربی ایالات متحده امریکا منقرض شد و در لیست گونه‌های در معرض خطر در تمام ایالت‌ها، جز آلاسکا و مینه‌سوتا، قرار گرفت. در ۱۹۹۸، جمعیت گرگ در پارک یلوستون به۱۲۰ قلاده رسید. از ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۶، مجموعاً ۳۱ گرگ در این پارک آزاد شد. گرگ خاکستری مکزیک[۱۴] Canis lupus baileyi نادرترین زیرگونۀ گرگ خاکستری است و در ۱۹۷۷، برنامۀ پرورش در اسارت، برای افزایش تعداد آن‌ها، اجرا شد. این عمل موفقیت‌آمیز بود و در ۱۹۹۸، یازده گرگ به جمعیت آن‌ها افزوده و در جنگل ملی آپاچی[۱۵] آریزونا آزاد شدند. این برنامه در ۱۹۹۹، با آزادسازی دو دسته گرگ خاکستری از اسارت ادامه یافت. در ایران، گرگ Canis lupus یافت می‌شود که در بیشتر مناطق کشور پراکنده است. گرگ‌ها جمعی شکار می‌کنند. این جانور به‌درستی حیوانات مریض و ضعیف را تشخیص می‌دهد و آن‌ها را شکار می‌کند و بدین ترتیب نقش اساسی در جلوگیری از بیماری‌های مسری بین جانوران شکار دارد، در ضمن با خارج‌کردن حیوانات ضعیف به بالابردن بنیۀ جسمانی نسل بعدی جانوران نیز کمک می‌کند.