گرما
گَرما (heat)
شکلی از انرژی در ماده، حاصل از حرکت ارتعاشی[۱] (انرژی جنبشی[۲]) مولکول‌ها یا اتم‌های آن ماده. انرژی گرمایی[۳] از طریق رسانایی[۴]، همرفتی[۵]، و تابش[۶] منتقل می‌شود و همواره از ناحیه‌ای با دما[۷]ی زیادتر (شدت گرما) به ناحیه‌ای با دمای کمتر جاری می‌شود. گرما ممکن است صرفاً موجب افزایش دمای ماده‌ای شود یا آن را منبسط[۸]، اگر جامد[۹] باشد ذوب[۱۰]، و اگر مایع[۱۱] باشد بخار کند یا اگر مادۀ گازی در ظرف سربسته باشد، موجب افزایش فشار شود.
اندازه‌گیری. مقادیر گرما معمولاً برحسب واحدهای انرژی اندازه‌گیری می‌شوند، ازجمله برحسب ژول[۱۲] (J) یا کالری[۱۳] (cal). گرمای ویژۀ[۱۴] ماده عبارت است از نسبت مقدار گرمای لازم برای افزایش دمای جرم[۱۵] معیّنی از ماده، در دامنۀ دمای مفروض، مثلاً یک درجه به گرمای لازم برای افزایش دمای جرم آب برابر با آن، در همان دامنه گرمایی. گرما را با گرماسنج (کالری‌متر)[۱۶] اندازه‌گیری می‌کنند.
رسانایی، همرفتی و تابش. رسانایی عبارت است از عبور گرما از ماده به محیط اطراف به قسمی که ضمن انتقال گرما حرکت محسوسی واقع نشود. مثلاً وقتی سر میله‌ای فلزی را در آتش بگذاریم، کل طول میله گرم می‌شود. همرفتی عبور گرما از طریق سیالی (گاز یا مایع) است که جریان دارد. مثلاً هوای اتاق بر‌اثر حرارت اجاق یا رادیاتور (فن‌کویل) گرم می‌شود. تابش انتقال گرما از طریق پرتوهای زیرسرخ است. این پرتو از درون خلأ گذر می‌کند، با سرعت نور حرکت می‌کند، و منعکس یا شکسته می‌شود. گرمای خورشید از طریق تابش به زمین می‌رسد. نیز ← ترمودینامیک