آگرافای عیسی
آگْرافایِ عیسی (Agrapha of Jesus)
(آگرافا در یونانی بهمعنی «نانوشتهها») اصطلاحی برای گفتههایی منسوب به عیسی مسیح که در انجیلها نیست. این اصطلاح را کورنر[۱]، محقق آلمانیِ قرن ۱۸ بهکار برد. در سالهای ۱۸۹۷ و ۱۹۰۳ پاپیروسهای ارزشمندی حاوی این سخنان در اوکسورهونخوس[۲] (بَهنَسای کنونی) که امروزه در مصر واقع است، بهدست آمد. در روایات قدیم، کتابی مشتمل بر گفتههای نانوشتۀ عیسی، به متّای رسول[۳]، یکی از دوازده حواری[۴] او، نسبت داده میشد. عنوان آگرافا بیانکنندۀ این نظر است که این گفتهها حکایت از یک سنّت شفاهی بالیده، و مستقل از سنّت مندرج در انجیلهای کتبی دارد. بیشتر این گفتهها در تلمود[۵]، در انجیل آپوکریفی توما[۶]، در آثار آبای کلیسا[۷]، و در منابع اسلامی آمدهاند.