ورتی سیسم
وُرْتی‌سیسم (Vorticism)
(یا: دَورانگری) جنبش ادبی و هنریِ کوتاه‌عمر انگلیسی (۱۹۱۲ـ۱۹۱۵) که از کوبیسم[۱] و فتوریسم[۲] متأثر بود و لوئیس ویندم[۳] شخصیت اصلی آن به‌شمار می‌رفت. لوئیس با اعتقاد به این‌که نقاشی باید پیچیدگی و دگرگونی سریع دنیای معاصر را نشان دهد، سبک نیمه‌انتزاعی[۴] خشنی با زاویه‌های تند پدید آورد. آخرین نمایشگاه ورتی‌سیستی در ۱۹۱۵ برگزار شد. اصطلاح ورتی‌سیسم را ازرا پاوند[۵]، شاعر امریکایی (۱۸۸۵ـ۱۹۷۲)، احتمالاً با تلمیح به بیانیه‌ای وضع کرد که اومبرتو بوتچونی[۶]، نقاش، مجسمه‌ساز، و نظریه‌پرداز فتوریست ایتالیایی، منتشر ساخته بود، و در آن گفته بود که همۀ آفرینش‌های هنری باید از حالتی از چرخۀ توفانی عاطفی مایه بگیرند. ورتی‌سیسم درصدد خلق «زبان بصری، در حدّ انتزاع موسیقی»، و استفاده از شکل‌های ماشینی بود که به اندازۀ شکل‌های طبیعی، دنیای واقعی هنرمند را تشکیل می‌دادند. از ویژگی‌های این نقاشی غیربازنما، به‌کارگیری قوس و زاویه‌های مکرر در سطحی مستوی برای ایجاد تجسّمی دَوَرانی، یا القای چرخش و التهاب گردابی است، که نگاه نگرنده را به مرکز خود فرو می‌کشد. بیانیۀ آن در قالب نشریه‌ای با نام بلاست[۷] در ژوئن ۱۹۱۴ منتشر شد، و تنها یک شمارۀ دیگر آن در ۱۹۱۵ بیرون آمد. هنرمندان برجسته‌ای همچون هانری گودیه بژسکا[۸]، ویلیام رابرتس[۹]، ادوارد وادزوورت[۱۰]، و دیوید بامبرگ[۱۱] کمابیش با جنبش ارتباط داشتند. جنگ جهانی اول به فعالیت این جنبش پایان بخشید، اما برخی از یاران لوئیس بعدها در گروه لندن[۱۲] فعال شدند.