قباد ساسانی اول
قُباد ساسانی اول (449ـ۵۳۱م)
(در متون پهلوی کَوات یا کَواذ) پادشاه ایرانی از سلسلۀ ساسانی (حک: ۴۸۸ـ۴۹۸م و ۴۹۹ـ۵۳۱م)، پسر فیروز اول و جانشین بلاش. دومین جنگ فیروز اول با هیاطله در ۴۸۴م با شکست سپاهیان ساسانی و کشته‌شدن فیروز و اسارت دخترش فیروزدخت و پسرش قباد پایان یافت و سیستان هم به قلمرو هیاطله افزوده شد. بلاش، جانشین فیروز، با آخ‌شون‌وار مصالحه کرد، اما چون به تخت سلطنت ساسانی نظر داشت از آزادی فرزندان فیروز درگذشت و فیروزدخت به عقد آخ‌شون‌وار درآمد. در ۴۸۸م قباد با یاری و مساعدت سپاه هیاطله بر تخت سلطنت ایران نشست و بلاش گریخت. سپس قباد به سرزمین خزرها حمله برد و کشتار بسیار کرد. دیری نگذشت که قباد به‌سبب حمایت از فرقۀ مزدکی از سلطنت خلع و زندانی شد (۴۹۸م). او را در قلعۀ گل‌گرد در نزدیکی شوشتر حبس کردند که به فراموش‌خانه معروف بود، اما موفق شد از زندان بگریزد و به نزد هیاطله بازگردد. آخ‌شون‌وار این بار قباد را به دامادی خود پذیرفت. در ۴۹۹م قباد بار دیگر با یاری هیاطله به ایران آمد و جاماسپ را از سریر پادشاهی ساسانی به زیر کشید. او به‌ناچار برای حفظ سلطنت، از دین مزدک روی برگرداند و دستور به‌قتل‌عام مزدکیان داد. قباد متعهد شده بود به هیاطله خراج بدهد، اما چون خزانه تهی بود برای دریافت مطالبات ایران از روم بر رومیان فشار آورد که بی‌نتیجه ماند. او ناگریز به جنگ تن داد و به‌سرعت ارمنیه و قلعۀ آمِد را تصرف کرد، اما حملۀ هیاطله که دیون خود را مطالبه می‌کردند، وی را به عقب‌نشینی واداشت. در ۵۰۳م، ایرانیان به محاصرۀ آمِد پایان دادند و صلح برقرار شد. در ۵۲۶م یوستی‌نیانوس، امپراتور روم، با سپاهی از متحدان ارمنیِ هون و ایبری و آلان به فرماندهی بیلیزار، معروف‌ترین سردار روم، به بهانۀ آزار و اذّیت مسیحیان به ایران لشکر کشید اما موفق نشد. در نبرد کالینیکوس در ۵۳۱م سپاه ایران بر متحدین غلبه یافتند، اما انتشار خبر درگذشت قباد این پیروزی را بی‌حاصل گذاشت. پس از او پسرش خسرو انوشیروان به پادشاهی رسید.