جام مقدس
جامِ مقدس (Holy Grail)
در افسانه‌های مسیحی قرون‌وسطا، ظرف یا جام حضرت عیسی (ع) در «شام آخر» با قدرت‌های ماوراءطبیعی که نماد لطف خداوندی شمرده می‌شود. در بعضی داستان‌های مرتبط با افسانۀ آرتور، شیئی به‌همراه نیزه‌ای که، عیسی را به‌هنگام تصلیب با آن مجروح کردند غایت جستوجوی شهسواران است. گالاهاد[۱] تنها شهسواری بود که بدان دست یافت. به روایتی، یوسفِ رامه‌ای[۲] خون عیسای مصلوب را در جام مقدس جمع کرد و با خود به انگلستان برد، و به قولی نخستین کلیسا را در گلاستنبری[۳] بنا کرد. دست‌کم سه کلیسا در اروپا مدعیِ داشتن جام مقدس‌‌اند. نخستین حضور مشخص جام را می‌توان، در حدود ۱۱۸۲م، در منظومۀ حماسیِ پارسیفال[۴]، اثر کرتین دو تروا[۵]، شاعر فرانسوی، یافت. در این رمانس ناتمام، پارسیفال[۶]، که تازه به درجۀ شهسواری رسیده است، به دربار «صیاد ـ شاه[۷]» گام می‌گذارد و در آن‌جا جام را در دستان دختری می‌بیند که از پی جوانی با نیزه‌ای خون‌چکان می‌رود. پارسیفال در پرسشِ حکایت این ماجرا از میزبان کوتاهی می‌کند و همین خاموشی بعدها برای خودش و دیگران فاجعه‌ساز می‌شود. سپس در جای دیگری که البته احتمالاً بعدها به متن افزوده شده از خلوت‌گزیده‌ای می‌شنود که جام حاوی نان و شراب مقدس بوده است؛ البته این تنها اشارۀ صریح مسیحیت در کل رمانس است. در پِرِدور[۸] که نسخۀ ویلزی داستان است، به‌جای این صحنه، یک سرِ بریده در سینی با او سخن می‌گوید. نخستین کسی که، قریب به بیست سال پس از پارسیفال کرتین، جام را یادگار تصلیب عیسی می‌داند رابرت منینگ[۹]، وقایع‌نگار و شاعر انگلیسی، در یوسف رامه‌ای[۱۰] است. راویان بعدی در آثارشان معمولاً جام را به‌شکل ظرفی نورانی و مقدس نشان می‌دادند، به استثنای وولفرام فون اشنباخ[۱۱]، شاعر آلمانی، که در رمانس حماسی‌اش با نام پارسیفال (ح ۱۲۱۰م) آن را از سنگ دانسته است. اثر آلمانی دیگری که به شرح ماجرای جستوجوی جام می‌پردازد دیو کرون[۱۲] اثر هاینریش فون دم تورلین[۱۳] است که گاوئین[۱۴] قهرمان آن است. بیشترین شاخ و برگ‌ها در فرانسۀ اوایل قرن ۱۳م و با نگارش چهار دنباله بر حماسۀ کرتین و چندین رمانس منثور به افسانه افزوده شد. منظومه‌های عامه‌پسند موسوم به حلقۀ رمانس‌های آرتوری[۱۵] می‌توان از جستوجوی جام مقدس[۱۶] نام برد که گلهد، شهسوار پاکدامن، اول‌بار در همین اثر ظاهر و نهایتاً موفق به یافتن جام می‌شود. آثار بعدی. رمانس منثور تامس ملوری[۱۷] با نام مرگ آرتور[۱۸] (ح ۱۴۷۰م) که عمدتاً مقتبس از جستوجوی جام مقدس است نخستین اثر درخور توجه انگلیسی با موضوع جام است. افسانۀ جام پس از قرون وسطا نیز محبوبیتش را حفظ کرد و الهام‌بخش آثار متعدد شد، ازجمله عاشقانه‌های شاه[۱۹] اثر آلفرد تنیسون[۲۰]، شاعر انگلیسی، و اپرای پارسیفال (۱۸۸۲) اثر ریشارد واگنر[۲۱]، آهنگ‌ساز آلمانی.
- ↑ Galahad
- ↑ Joseph of Arimathaea
- ↑ Glastonbury
- ↑ Perceval
- ↑ Chrétien de Troyes
- ↑ Parsifal
- ↑ Fisher King
- ↑ Peredur
- ↑ Robert Mannyng
- ↑ Joseph d’Arimathie
- ↑ Wolfram von Eschenbach
- ↑ Diu Crone
- ↑ Heinrich von Dem Turlin
- ↑ Gawain
- ↑ Arthurian romance
- ↑ Queste del Saint Graal
- ↑ Thomas Malory
- ↑ Morte d’Arthur
- ↑ Idylls of the King
- ↑ Alfred Tennyson
- ↑ Richard Wagner