جنگ اجتماعی
جَنگ اجتماعی (Social War)
(یا: جنگ ایتالیا[۱]؛ جنگ مارسی[۲]) شورش متحدان ایتالیایی روم در سال‌های ۹۰ و ۸۹پ‌م، برای به‌دست‌آوردن حقوق شهروندی روم و کسب استقلال خود. متحدان روم که در مناطق مرکزی و جنوبی ایتالیا در جنگ‌های متعدد در کنار نیروهای رومی جنگیده و از خودکامگی‌های دولت روم به‌ستوه آمده بودند، خواهان برخورداری از حقوق شهروندی و دیگر امتیازاتی بودند که به مردم روم اعطا شده بود. در ۹۱پ‌م، مارکوس لیویوس دروسوس[۳] از اعضای سِنای روم برای حل این مسئله لایحه‌ای را پیش‌نهاد کرد که براساس آن به شهروندان ایتالیایی حقّ شهروندی روم اعطا می‌شد، امّا این پیش‌نهاد با مخالفت شدید دیگر سناتورها روبه‌رو شد و چندی بعد دروسوس به‌قتل رسید و همین امر سبب شد تا مردم سرخوردۀ ایتالیا، علیه روم شورش کنند. مناطق شورشی با تشکیل کنفدراسیون برای خود سنای جداگانه و تشکیلات اداری مستقلّی تأسیس و به نام خود سکّه ضرب کردند و ارتشی مرکّب از ۱۰۰هزار تن را به میدان‌های نبرد با ارتش روم فرستادند. ارتش شورشی، در شمال و جنوب بر نیروهای روم چیره شدند و لوکیوس یولیوس سزار[۴]، کنسول روم، ناگزیر شد با تصویب قانونی به همۀ ایتالیایی‌ها، شهروندی روم اعطا کند. درپی این تحوّل، وحدت سیاسی بین ایتالیا و روم که تا آن زمان بر پایۀ امضای پیمان حاصل شده بود، شکل دائمی به‌خود گرفت و ملّت واحدی به‌وجود آمد.