یعفریان
یعفریان (بنو یعفر)
سلسله‌ی حکومتی در یمن (847- 997م). امیر یعفر بن عبدالرحیم الحوالی که مؤسس دولت یعفری است، در آغاز رهبری متنفذ در زادگاهش (شبام کوکبان) بود و در اواخر حکومت خلیفه معتصم عباسی (متوفای 842م) فرماندار صنعاء شد. پس از مرگ معتصم با والیان واثق (خلیفه‌ی دیگر عباسی) در یمن وارد جنگ شد و توانست بر آنان پیروز شود. بدین ترتیب وی نخستین حکومت خاندانی از اهل یمن را تشکیل داد که قلمرو آن با نوساناتی که داشت از صعده در شمال یمن تا جند در جنوب امتداد داشت. پایتخت این دولت در دوره‌های اقتدارش، صنعاء و در دوران ضعف، شبام بود و این وضع تا یک قرن و نیم تداوم یافت.
در 872م یعفر اداره‌ی دولتش را به پسرش، محمد، سپرد و او برای این که صبغه‌ای شرعی به حکومتش دهد به نام خلیفه‌ی عباسی خطبه خواند و به نام او سکه ضرب کرد. با این ترفند توانست اعتماد امیر دولت زیادی را که دست‌نشانده‌ی خلیفه‌ی عباسی در تهامه بود به دست آورد. سپس با کمک رؤسای قبایل حاشد، هَمْدان، ارحب و حمید جایگاه خود را در داخل تحکیم بخشید. امیر محمد مسجد جامع بزرگ شبام را بنا نهاد که تا امروز باقی مانده است و جامع بزرگ صنعاء را بازسازی کرد. وی نهایتا در سال 879م از حکومت کناره گرفت و کار را به دست پسرش، ابراهیم، سپرد. ابراهیم در سال پنجم حکومتش با همدستی و همراهی پدر بزرگ فرتوت خود (یعفر) دست به قتل پدر و عمویش احمد زد که در صومعه‌ی جامع صنعاء مشغول عبادت بودند. این جنایت روسای قبایل را علیه وی شوراند. دعام بن ابراهیم (رئیس قبیله‌ی ارحب) که هم‌پیمان دولت یعفری بود، صنعاء را به تصرف خود درآورد و معادن نقره‌ی جوف را که از مهم‌ترین منابع مالی دولت یعفری بود تخریب کرد. قیام علیه ابراهیم بن محمد سراسر کشور را فراگرفت و او در سال 892م در شبام کشته شد. رؤسای قبایل فوراً با پسرعموی ابراهیم بن محمد، عبدالقادر بن احمد بن یعفر، بیعت کردند. اما همزمان علی بن حسین، از فرماندهان خلیفه‌ی عباسی، به صنعاء یورش برد و آن را تصرف کرد و ولایت یمن را به دست والی حجاز سپرد. بعد یکی دیگر از سرداران یعفری به نام ابوحسان اسعد بن ابی یعفر ابراهیم بن محمد بن یعفر که حکم نیابت را از عباسیان گرفته بود، در سال 899م صنعاء را به تصرف درآورد. در عهد او بود که امام هادی الی الحق یحیی بن حسین برای بار دوم در سال 897 با دعوت برخی روسای قبایل به صعده رفت تا دولت امامان زیدیه را تأسیس کند.
با مرگ امیر اسعد در 943م دولت یعفری تا بیست سال پس از آن دچار ضعف و پراکندگی و تعدد حاکمان شد؛ تا این که آخرین امیر دولت یعفری، عبدالله بن قحطان، نوه‌ی امیر ابراهیم بن محمد در سال 963م بر قدرت مستولی گردید. وی در سی و چهارسالی که حکومت کرد قلمرو دولت یعفری را در دل امارت زیدیه توسعه داد. ایالت‌های جند و اب را از قلمرو حکومت امام زیدی جدا کرد، پایتخت آن‌ها (زبید) را در 989م اشغال کرد و از تبعیت خلافت عباسی خودداری نمود. با مرگ او در 997م در شهر اب، دولت یعفری نیز منقرض شد.