حیات بین کشندی
حیات بین کِشَندی (intertidal life)
بین خط‌های جزر[۱] و مدّ[۲] سواحل دریا حیات جانوری و گیاهی فراوانی یافت می‌شود. عواملی چون نوع سنگ و صخره، نوع زیرین سنگ (لایۀ تحتانی لایۀ دیگر)، دمای آب، ساز‌و‌کار حفاظت دربرابر ضربۀ امواج، و برهم‌کنش‌های بین سازواره‌های گوناگون، ویژگی‌های اساسی یک نظام واحد بین کشندی (بین جزر و مدی) را تعیین می‌کنند. منطقۀ ترشح آب و منطقۀ بین کِشَندی بالایی نواحی بین کِشَندی صخره‌ای اقلیم‌های معتدل را به آسانی می‌توان رؤیت کرد. مناطقی چون کرانه‌های صخره‌ای ساحل امریکای شمالی اقیانوس کبیر را به چهار منطقۀ گسترده می‌توان تقسیم کرد: منطقۀ ترشح آب[۳] (نواحی کرانه‌های بلافصل آب منطقۀ تراز مهکشند که امواج و ورپاش امواج آن را خیس می‌کنند)؛ منطقۀ بین کِشَندی بالایی (میان کرانه‌ای بالا[۴])؛ منطقۀ میانی بین کشندی[۵] (میان‌کرانه‌ای پایینی[۶])؛ و منطقۀ بین کِشَندی پایینی (حاشیۀ زیرکرانه‌ای[۷]). منطقۀ ترشح آب، که در بالاترین منطقۀ قرار دارد، به‌ندرت مدّت زمانی طولانی زیر آب می‌رود. جانوران زنده در این منطقه، مانند خرچنگ‌های ساحلی و برابرپای[۸] بزرگ، در وحلۀ اوّل با حیات بین کِشَندی سازگار می‌شوند. آبگیرهای حاصل از ترشح[۹] آب در تابستان خشک می‌شوند و در زمستان از رواناب آب شیرین تغذیه می‌شوند؛ درنتیجه، این آبگیرها تعداد معدودی جانور جان‌سخت، مانند پاروپای[۱۰] آبگیر ترشح آب، تیگریوپوس[۱۱]، دارند. منطقۀ بین کِشَندی بالایی در زیر این منطقه قرار دارد و غالباً با کشتی‌چسب‌های زمخت و حلزون‌های گوشتخوار از جنس نوسِلا[۱۲]، که کشتی‌چسب‌ها را به دام می‌اندازند، و با پوشش پراکندۀ نسبی جلبک‌های دریایی ریشه‌دار قهوه‌ای و سبز برگ پوشیده می‌شود. صدف‌های خوراکی ارغوانی، صدف‌های زرد، و صدف‌های کوهی در این منطقه مسکن می‌گزینند و روی پوستۀ جلبک‌های میکروسکوپی که زیر بستر صخره‌ای را پوشانده‌اند، چرا می‌کنند. کشتی‌چسب‌ها به آسانی تکثیر می‌شوند و اگر شکارگرانشان و آشفتگی تصادفی گاهی آن‌ها را پاکسازی نکند، به‌طور کامل همه‌جا را می‌پوشانند و فضای خالی برای سایر موجودات باقی نمی‌گذارند. منطقۀ میانی بین کِشَندی در زیر این دو منطقه، در منطقۀ میانی بین کِشَندی، نوار پهنی از صدف‌های سیاه غالباً بستری به ضخامت چندین سانتی‌متر را در این ناحیه تشکیل می‌دهد. انواع جلبک‌ها در این منطقه به وفور یافت می‌شوند. ستارۀ دریایی معمولی پیوسته از صدف‌های سیاه تغذیه می‌کند؛ در غیر این صورت صدف سیاه در سرتاسر فضای میانی بین کِشَندیِ موجود فراوان می‌بود. صدف‌های سیاه نمی‌توانند شرایط خشک منطقۀ بین کِشَندی بالایی را تحمل کنند؛ به‌این‌ترتیب آن‌ها قادر نیستند به کشتی‌چسب‌ها و سایر موجودات زندۀ منطقۀ بالایی فشار وارد آورند. در داخل بسترِ صدفِ سیاه بسیاری از کرم‌های پُرتار[۱۳]، حلزون‌های صدف‌دار، و خرچنگ‌ها زندگی می‌کنند. در امتداد دماغه‌های بیرون از آب تا متلاطم‌ترین خیزاب‌ها، گاهی انگل‌های دریایی غازگردن[۱۴] و جلبک‌های کتانجک قهوه‌ای[۱۵] به‌مثابۀ شکل غالب حیات جانشین صدف‌های سیاه می‌شوند. در منطقۀ بین کِشَندی پایین، حیات جانوری و حیات گیاهی، هر دو، به گسترده‌ترین تنوع زیستی خود می‌رسند. گونه‌های جلبکی این منطقه عبارت‌اند از جلبک‌های مرجانی‌شکل قرمز و چندین نوع کتانجک (گیاه دریایی) بزرگ که مشخصۀ آن‌ها فلاخن‌های زبانه‌مانند است. این گیاهان پناهگاه‌های انبوهی را تشکیل می‌دهند که کرم‌های فراوان و نیز میگوهای لاک‌پشتی[۱۶] و خرچنگ‌های چسبنده[۱۷] در زیر آن زندگی می‌کنند. بسترهای ضخیم توتیا (خارپوست[۱۸])ها غالباً در آن‌جا فراوان است. شکارگران آن‌ها، ستاره‌های دریایی آفتابگردان عظیم، فعالانه در اطراف حرکت می‌کنند و سبب می‌شوند که خارپوست‌ها گیرندۀ خود را ازدست بدهند. در نواحی مرطوب و سایه‌دار زیر صخره‌های پیش‌آمده (صخره‌های با شیب منفیِ) توده‌های کُلنی‌های اسفنج، آبدزدک‌های دریایی[۱۹]، خزه‌های دریایی[۲۰]، و مرجان‌ها (جانوران مرجانی)[۲۱] این صخره‌ها را می‌پوشانند. در نواحی حفاظت‌شده، آبگیرهای کشندی عمیق غالباً حاوی شقایق‌های دریایی‌اند که غذای خود را از جریان‌های عبوری کسب می‌کنند؛ خرچنگ‌های گوشه‌گیر برای اشغال پوسته‌های صدف‌ها به رقابت می‌پردازند؛ و خرچنگ‌های بزرگ و هشت‌پاهای کوچک به‌عنوان شکارگران بسیاری از جانوران عمل می‌کنند. ماهیان و میگوهای کوچک بی‌شماری در آبگیرهای کشندی بزرگ شناورند. در امتداد سواحل صخره‌ای نیوانگلند همان مناطق بین کشندی‌ای یافت می‌شوند که در امتداد کرانه‌های اقیانوس آرام وجود دارند، اما با تنوع حیاتی بسیار کمتر. کرانه‌های امریکای شمالی اقیانوس اطلس عمدتاً از سواحل شنی وسیعی تشکیل می‌شوند که خلیج‌ها و مصب‌های گِل‌آلودِ پشت جزایر حایل را حفاظت می‌کنند. سواحل شنی این کرانه‌ها با معیار حیات مرئی عملاً بیابان‌اند. اما، شکل‌های معدودی که دوام می‌آورند غالباً فراوان‌اند. صدف‌های لپه‌ای[۲۲]، خرچنگ‌های موج‌شکن[۲۳]، و صدف‌های تیغی[۲۴] به‌سرعت در شن‌های متحرک موج‌های رونده نقب می‌زنند. خرچنگ شبح‌آسا[۲۵] و دوزیستان دماغه قیفی به پاکسازی این کرانه‌ها از جلبک‌هایی اقدام می‌کنند که فروکشند آن‌ها را جمع‌آوری می‌کند. باتلاق‌ها در امتداد کرانه‌های امریکایی هر دو اقیانوس، آب‌های راکدِ خلیج‌ها و مصب‌ها با باتلاق‌های کوشاب یا علف‌های ریسمانی تشکیل می‌شوند. در این باتلاق‌ها جمعیت‌های متراکم خرچنگ‌های کمانچه‌زن[۲۶] سواحل را با لانه‌زنبوری‌کردن از زیر سست می‌کنند و بر سطح روخاک آن‌ها سالیانه می‌افزایند.
- ↑ high tidemark
- ↑ low tidemark
- ↑ supralittoral zone
- ↑ upper mid-littoral
- ↑ mid-intertidal zone
- ↑ lower mid-littoral
- ↑ infralittoral fringe
- ↑ isopods
- ↑ splash poots
- ↑ copepod
- ↑ Tigriopus
- ↑ Nucella
- ↑ polychaete worm
- ↑ goosenech barnacle
- ↑ sea palm algae
- ↑ snapping shrimp
- ↑ porcelain crab
- ↑ sea urchin
- ↑ sea squirts
- ↑ bryoyoans
- ↑ hydroids
- ↑ Bean clams
- ↑ mole crabs
- ↑ ragor clams
- ↑ Ghost crabs
- ↑ fiddler crabs