دایرةالمعارف بروکهاوس
دایرةالمعارف بروکهاوس (Brockhaus Enzyklopädie)
معتبرترین دایرةالمعارف به زبان آلمانی. نخستین ویرایش آن را ناتیوس گوتهلف لوبل[۱] و کریستیان ویلهلم فرانکه[۲] در سال‌های ۱۷۹۶ـ۱۸۰۸، با عنوان (Conversations-Lexikon)، در ۶ جلد، در لایپزیگ منتشر کردند. ۲ جلد پیوست این ویرایش در ۱۸۱۱ انتشار یافت. حق نشر این اثر، به‌دلیل ورشکستگی، در ۱۸۰۸ به فریدریش آرنولد بروکهاوس فروخته شد. بروکهاوس ویراستاری ویرایش دوم این اثر را شخصاً برعهده گرفت که در سال‌های ۱۸۱۲ـ۱۸۱۹، در ۱۰ جلد، منتشر شد. دکتر لودویگ هام[۳] در ویرایش ۴ و ۵ به بروکهاوس کمک کرد و در ۱۸۲۰ که او لایپزیگ را ترک کرد، پروفسور هاسه[۴] جای او را گرفت. پس از درگذشت بروکهاوس (۱۸۲۳) دو پسرش فریدریش و هاینریش سرپرستی کار را برعهده گرفتند و ویراستاران متعددی در ویرایش‌های مختلف بعدی به آن‌ها کمک کردند. در ویرایش ۱۳ (۱۸۸۲ـ۱۸۸۷) برای نخستین‌بار نام بروکهاوس در عنوان اثر درج شد. در طی قرن ۱۹، سیزده بار دایرةالمعارف بروکهاوس ویرایش و منتشر شد که شهرتی جهانی برای آن‌ها به ارمغان آورد. این دایرةالمعارف با بسیاری از دایرةالمعارف‌های معتبر جهانی پهلو می‌زد و حتی بر آن‌ها تأثیر گذاشت و سرمشق و الگوی دایرةالمعارف‌های متعددی شد. ازجمله دایرةالمعارف امریکانا بر پایۀ ویرایش هفتم آن که در ۱۸۲۷ منتشر شده بود تدوین و در سال‌های ۱۸۲۹ـ۱۸۳۳ انتشار یافت. دایرةالمعارف بروکهاوس یک دایرةالمعارف جامع و عمومی است. مدخل‌های آن کوتاه است و در عین حال از صحت و اعتبار بالایی برخوردارند و زندگی‌نامۀ بسیاری از شخصیت‌های زنده را دربر می‌گیرد. ویرایش ۲۱ آن که در سال‌های ۲۰۰۵ـ۲۰۰۶ منتشر شده از نظر صفحه‌آرایی و چاپ کم‌نظیر است. این ویرایش حدود ۳۰۰هزار مدخل را در ۲۴هزار صفحه، همراه با حدود ۳۵هزار نقشه، تصویر و جدول، دربرگرفته است. مؤسسه بروکهاوس در ۱۳ فوریه ۲۰۰۸ اعلام کرد که دیگر ویرایش چاپی منتشر نخواهد کرد و از بهار آن سال به ویرایش مجازی آن که به‌صورت پیوسته (آن‌لاین) در اینترنت قابل بهره‌گیری است بسنده می‌کند.