یوگسلاوی، ادبیات

یوگُسلاوی، ادبیات (Yugoslav literature)
آثار منثور و منظوم ناحیه‌ای که از لحاظ تاریخی به یوگسلاوی معروف است. این منطقه زبان‌های گوناگون و سنت‌های فرهنگی مختلفی دارد؛ صربی، کرواتی، اسلوونی، و (اخیراً) مقدونیایی مهم‌ترین آن‌هاست. این زبان‌ها سنت‌های شاعرانۀ شفاهی مشترکی دارند.

زبان‌ها. مجموعه‌های منتشرشده از مطالب شفاهی در نیمۀ قرن ۱۸ به توسعۀ زبان‌های ادبی انجامید. صرب‌ها بنابر سنت از الفبای سیریلیک و کروات‌ها از لاتین استفاده می‌کردند، که بازتاب تفاوت‌های مذهبی است، گرچه زبان‌ها عمدتاً یکی است. اجلاس روشنفکرانی همچون ووک کاراجیچ صربی و لیودویت گای (۱۸۰۹ـ۱۸۷۲)، اصلاحگر زبان کرواسی، در وین (۱۸۵۰) به توافق در زمینۀ تلاش برای ایجاد زبان مشترک ادبی منجر شد. نویسندگان کرواسی در ۱۹۶۷ با صدور اعلامیه‌ای جنجالی، مبنی‌بر این که زبان کرواتی هویتی روشن دارد، به این توافق اعتراض کردند؛ این اعتراض حاکی از آغاز احیای ادبی ملی کرواتی بود. اسلوونی به‌سبب محبوبیت فرانس پرِزِرِن (۱۸۰۰ـ۱۸۴۹)، شاعر ملی اسلوونیایی، زبان مستقل ادبی باقی ماند. مقدونیایی به‌منزلۀ زبان مشخص ادبی بعد از جنگ جهانی دوم شکل گرفت.

نویسندگان. نویسندگان مهم صرب عبارت‌اند از اسقف پتار دوم پتروویچ نی یِگوش (۱۸۱۳ـ۱۸۵۱)، شاعر مونتنگرویی، که اثر آزادی خواهانه‌اش با نام تاج گل کوهستانی (۱۸۴۷) بسیار محبوب بود و برانکو رادیچویچ (۱۸۲۴ـ۱۸۵۳)، شاعر رمانتیک میهنی. حماسۀ عثمان تا مدت‌ها مهم‌ترین اثر ادبی کرواتی به‌شمار می رفت؛ این حماسه اثر ایوان گوندولیچ (۱۵۸۹ـ۱۶۳۸)، شاعر دوبروونیکی، بود که تحت تأثیر تورکواتو تاسّو و نوزایی ایتالیا قرار داشت. شاعران مهم قرن ۱۹ عبارت بودند از ایوان ماژورانیچ (۱۸۱۴ـ۱۸۹۰)، که عثمان را تکمیل کرد، و استانکو وراز (۱۸۶۰ـ۱۹۳۲). در قرن ۲۰، که از نظر سیاسی مشکلات بسیاری دربرداشت، مجادلۀ ادبی لاینحلی در کل منطقه بر سر منطقه‌گرایی و مضمون‌های عمومی‌تر و نیز رئالیسم سوسیالیستی و تجربۀ مدرنیستی جریان داشته است. از مهم‌ترین نویسندگان این دوره‌اند: میروسلاف کرلژا (۱۸۹۳ـ۱۹۸۱)، رمان‌نویس، طنزپرداز، و نمایش‌نامه نویس؛ رمان‌نویسانی همچون میودراگ بولاتوویچ و ایوو آندریچ؛ و شاعرانی همچون اوگوستین اویِویچ (۱۸۹۱ـ۱۹۵۵) و واسکو پوپا (۱۹۲۲ـ ). گانه تودوروسفکی نیز شاعر بزرگ مقدونی این دوره است.

---