تنفس بی هوازی

تنفس‌ بی‌هوازی

نوعی تنفس، بدون نیاز به اکسیژن برای شکستن مولکول‌های غذایی و آزادسازی انرژی از آن‌ها. موجود زنده‌ای که برای بقا نیاز به اکسیژن ندارد، موجودات بی‌هوازی‌اند که برای کسب انرژی از تنفس بی‌هوازی استفاده می‌کنند. بیشتر موجودات زندۀ بی‌هوازی جزو میکروارگانیسم‌هایی مانند باکتری‌ها، مخمرها، و انگل‌های درونی‌اند و در جاهایی که اکسیژن فراوان نیست، مانند گل‌ولای قعر دریاچه‌ها و برکه‌ها و مجرای گوارشی، زندگی می‌کنند. موجودات بی‌هوازی در مقایسه با موجودات هوازی انرژی بسیار کمتری از مواد غذایی می‌گیرند. موجودات بی‌هوازی اجباری، مانند برخی از باکتری‌های ابتدایی، در حضور اکسیژن قادر به عمل نیستند، ولی نمونه‌های بی‌هوازی اختیاری، مانند مخمرها و اکثر باکتری‌ها، با اکسیژن و یا بدون اکسیژن عمل می‌کنند. برخی از گیاهان و جانوران هوازی برای دوره‌های کوتاهی می‌توانند از تنفس بی‌هوازی استفاده کنند. با این همه اسیدلاکتیک تولیدشده، به‌قدری تجمع می‌یابد که ماهیچه‌ها دیگر نمی‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند. تنفس بی‌هوازی در انسان ناکاراتر از تنفس هوازی است، ولی انرژی را سریع‌تر (← تنفس) آزاد می‌کند. به همین سبب است که در دو سرعت، فرد سریع‌تر از دو استقامت می‌دود. وقتی فرد پس از دو سرعت می‌ایستد، برای مدتی سنگین‌تر نفس خواهد کشید، زیرا علاوه بر شکستن عادی قند در تنفس هوازی، ناچار است اکسیژن بیشتری برای شکستن اسید لاکتیک جمع‌شده به کار ببرد. بدن در این حالت وام تنفسی طی دو سرعت را پس می‌دهد. در گیاهان، مخمرها، و باکتری‌ها، تنفس بی‌هوازی منجر به تولید الکل و دی‌اکسید کربن می‌شود. از این فرآیند در صنایع آبجوسازی و نانوایی استفاده می‌کنند (← تخمیر). گرچه تنفس بی‌هوازی شکل ابتدایی و ناکارای آزادسازی انرژی است، وقتی اکسیژن در هوا یافت نشود، تنفس بی‌هوازی نوعی سازگاری است. برای بقا در برخی زیستگا‌ه‌ها، مانند قعر گل‌آلود رودخانه‌های آلوده، لازم است موجود زنده تا حدودی مستقل از اکسیژن عمل کند. این زیستگاه‌ها به زیستگاه‌های بی‌اکسیژن معروف‌اند.