عواصم
عواصم
در تاریخ فتوحات اسلامی، نام قسمتی از منطقه مرزی بین امپراتوری بیزانس و مملکت خلفا در شمال و شمال شرق سوریه. در زمان عمر و عثمان، استحکامات مرزی مسلمانان همان‌هایی بود که بعدها عنوان عواصم یافت و بین انطاکیه و منبج قرار داشت و استحکاماتی که عنوان ثغور یافت، در سرزمین وسیعی ممتد در شمال انطاکیه و حلب تا طرسوس و جبال توروس واقع بود که هراکلیوس (هرقل) در عقب‌نشینی از شام، بلاد آن را از سکنه خالی کرده بود. از زمان بنی‌امیه دست‌اندازی به این ناحیه و اشغال نقاط سوق‌الجیشی واقع بر ملتقای جاده‌ها و گردنه‌های کوهستانی به وسیله مسلمانان آغاز گردید. تمام این منطقه مرزی در آغاز جزء جُند حمص بود، اما از زمان یزید بن معاویه آن را جدا کردند و جندقنسرین را از آن تشکیل دادند. در 170ق، هارون‌الرشید برای تأمین دفاع مرزهای بین امپراتوری اسلامی و امپراتوری بیزانسی بعضی از مواضع مستحکم را از جندقنسرین جدا کرد و آن‌ها را عواصم نام نهاد. عواصم و ثغور اغلب یک حاکم داشت که گاه بر جندقنسرین نیز فرمان می‌راند. گاهی هم ثغور ولایتی جداگانه بود. در باب مواضعی که جزء عواصم بود بین مورخین اختلاف است. در قرن چهارم قمری، انطاکیه مرکز عواصم بود. عواصم و ثغور میدان جنگ‌های خونین بین مسلمانان و رومیان بود. نیکفوروس فوکاس آن را بازگرفت. از آن به بعد عواصم عنوان یک اصطلاح جغرافیایی یافت و عنوان آن در دوره جنگ‌های صلیبی و ممالیک به کار می‌رود. عواصم، نخستین تقسیم از تقسیمات شام است که در بالای شام و آن طرف حلب بوده و تا خلیج اسکندرون (در کنار شهر اسکندرونه) امتداد داشته و مرکز و قصبه آن شهر انطاکیه بوده است.