کرمانی

کِرْمانی (گویش)

از گویش‌های فارسی که در کرمان و با فرق‌های کمی در سیرجان و بم و رفسنجان و جیرفت به آن تکلم می‌کنند. واکه‌های کرمانی عبارت‌اند از: u o i e a و /ow/، /ey/، /ey/. همخوان‌ها همانند همخوان‌های فارسی است. تغییر و تبدیل‌های آوایی بدین قرار است. تبدیل /b/ به /v/ در tovestun «تابستان»، vazak «بزک/ آرایش»، تغییر /a/ به /o/ در kodi «کدو»، kort «کُرت»، pombe «پنبه»؛ تغییر /a/ به /e/ در teqas «تقاص»، teqalla «تقلا»؛ تبدیل رشته‌ی آوایی /ab/ به /ow/ در ow «آب» aftow «آفتاب» owle «آبله»، تبدیل رشتۀ /af/ به /ow/ حذف صامت پایانی در tox «تخم»، «زخم»، تبدیل /r/ به /L/ در balge «برگه»، antal «عنتر»، تغییر /d/ به /t/ در andut «اندود»، نشانۀ تصغیر -u پایانی است: bilu «بیلچه»، akbaru، ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌jenu «جن کوچک»، همچنین برای صغیۀ مبالغه یا اسم فاعل از ‌-u استفاده می‌شود: gongu «لال»، gagelu «گُه گردانک/ جُعَل»؛ ضمیرهای اشاره کرمانی i «این»، u «آن». نشانۀ مصدری معمولاً -an است. از پیشوندهای dar-، var- و bar- استفاده می‌شود: darumedan «بیرون آمدن» و barxordan «ملاقات کردن/ تصادف کردن».