کلیسای ارمنی
کِلیسای اَرمَنی Armenian Church
از کلیساهای مسیحیت، پاگرفته در قرن سوم میلادی در ارمنستان. رئیس آن ملقب به کاتولیکوس[۱] یا جاثَلیق و مقرّ او از دیرباز در اِچمیادزین[۲]، نزدیک ایروان، بود. تعداد پیروان این کلیسایِ قدیمی و مستقل ارمنی تقریباً 2 میلیون نفر است. در حدود 295م گرگوریوس منوّر[۳] (ح 257ـ 332م) نخستین جاثلیق کلیسای ارامنه شد، که همواره وجهه‌ای ملی داشته است. در این کلیسا آیین‌های مقدس هفتگانه (اسرار[۴]) اجرا می‌شود و غسل تعمید بلافاصله بعد از تأیید انجام می‌گیرد. در قرن 6م کلیسای ارمنی، شورای خالکدون را نپذیرفت و پذیرندگان آن را تکفیر کرد و با این کار از بقیۀ جهان مسیحی دوری گزید؛ تک‌سرشت‌باور شد، اما به‌سبب تعصب ملی حتی از تناول عشای ربانی با دیگر تک‌سرشت‌باوران خودداری کرد. کلیسای ارمنی همۀ ارامنه را دربر می‌گیرد و پیروان آن اعتقاداتشان را در سرتاسر جهان گسترش داده‌اند. این کلیسا بعد از کلیسای ارتدوکس[۵] بزرگ‌ترین کلیسای شرق است. جاثلیق با دو زیردست، بطریق ارمنی قسطنطنیه و بطریق بیت‌المقدس، کلیسای ارمنی را اداره می‌کند. اسقف‌ها از میان روحانیان بلندپایۀ عزب، ملقب به وارتاپادها، انتخاب می‌شوند. مراسم عبادی در کلیسای ارمنی، بیش از دیگر کلیساهای شرق، متأثر از فرهنگ لاتینی است.