پیروس (۳۱۹ـ۲۷۲پ م)
پیروس ( ۳۱۹ـ۲۷۲پ‌م)(Pyrrhus)
(یا: پورهوس) پادشاهِ اپیروس[۱] (ناحیه‌ای در شمال غربی یونان و جنوب آلبانی) از ۳۰۷پ‌م. در اوایل سلطنت برای حفظ تاج و تخت و پس‌گرفتن استقلال کشورش از مقدونیه[۲] جنگید. در ۲۸۰پ‌م در مقام هم‌پیمان اهالی تارِنتوم برضد رم به ایتالیا حمله کرد. او دوبار رومیان را شکست داد، ولی با تلفاتی چنان سنگین، که اصطلاح «پیروزی پیروسی» در زبان‌های اروپایی برای پیروزی برابر با شکست باب شد. پس از شکست در بِنونتوم[۳] در ۲۷۵پ‌م، به اپیروس بازگشت و در نزاع خیابانی در آرگوس[۴] کشته شد. در جریان جنگ‌ها و دسیسه‌های فراوان «جانشینان» اسکندر مقدونی، حرفه نظامیگری پیروس فراز و نشیب فراوان یافت. او پس از اخراج‌شدن از قلمرو خودش در حدود ۳۰۳/۳۰۲پ‌م، که در آن در مقام فرمانروا کمتر حکومت می‌کرد، در خدمت دِمِتریوس پولیورْکِتِس[۵] در ایپسوس[۶] جنگید (۳۰۱پ‌م). اندک زمانی بعد، بطلمیوس اول[۷] ملقب به سوتِر[۸] به او در بازستانی تاج و تخت اپیروس کمک کرد. سپس پیروس در مَقدونیه به دست‌اندازی پرداخت و پس از کسب امتیازهای ارضی، هنگامی‌که دِمِتریوس خود را پادشاه آن‌جا خواند با دیگر جانشینان اسکندر برای خلع او هم‌پیمان شد. او مقدونی و تسالی[۹] را با لوسیماخوس[۱۰] تقسیم کرد، ولی در ۲۸۴پ‌م به اپیروس عقب‌نشینی کرد. وقتی تارِنتوم از پیروس برضد روم کمک طلبید، او با ۲۵هزار پیاده‌نظام، ۳هزار سواره‌نظام، و ۲۰ فیل وارد ایتالیا شد. به‌رغم پیروزی‌های خونین (به اصطلاح پیروسی) در هراکله[۱۱] در ۲۸۰پ‌م و آوسکولوم[۱۲] در ۲۷۹پ‌م، که متحدانی برای او در سامنیوم[۱۳]، لوکانیا[۱۴]، بروتیوم[۱۵]، و شهرهای یونانی‌نشین جنوب ایتالیا دست‌وپا کرد، نتوانست با رم پیمان صلح امضا کند. با این‌حال، به سیسیل دست‌اندازی کرد و شخصاً با کارتاژی‌ها در آن جزیره بین ۲۷۸ و ۲۷۶پ‌م جنگید، ولی به‌دست‌نیاوردن پیروزی قاطع سبب بازگشت او به ایتالیا شد و در بنونتوم مغلوب رومیان شد. او با حدود ۸هزار سرباز به اپیروس بازگشت، ولی باز هم در مقدونیه درگیر و در ۲۷۴پ‌م پادشاه شد. این دستاورد نیز با جنگ ناموفق در پلوپونز[۱۶] و حملۀ نافرجام به شهر اسپارت[۱۷] در ۲۷۳پ‌م بر باد رفت. پیروس کوشید که آرگوس را تصرف کند ولی در جریان نزاعی خیابانی، زنی تکه‌سفالی به‌سوی او پرتاب کرد و او را کشت. شجاعت و قدرت شخصی استثنایی پیروس در نبرد و نیز شناخت او از عملیات نظامی سبب شد که بسیاری از معاصرانش او را با اِسکَندَر مَقدونی مقایسه کنند، ولی او هرگز نتوانست این انتظارات را برآورده کند. پیروس رساله‌ای در زمینۀ فنون جنگی و تفسیرهایی دربارۀ مبارزات خود نوشت که فقط بخش‌هایی از آن‌ها باقی مانده‌اند.