محمد بن صالح

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
نسخهٔ تاریخ ‏۱۷ ژوئیهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۰۸:۵۹ توسط Reza rouzbahani (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

(ملقب به ناصرالدین و نظام‌الملک) از دولتمردان و وزیران سلطان محمد خوارزمشاه. از غلام‌زادگان ترکان‌ خاتون، مادر سلطان محمد، بود و به همین پشتوانه و پشت‌گرمی کارهای خلاف گسترده‌ای از قبیل اخذ رشوه انجام داد.

بعد از مرگ صدرالدین علی بن مسعود، وزارت خوارزمشاهیان به نظام‌الملک محمد محول شد. وی مدت 7 سال (تا 614ق) در این سمت بود و طی این سال‌ها به تصرف در اموال دیوانی و اخذ رشوه متهم و به دستور سلطان از وزارت عزل و از دربار طرد شد. نسوی در سیرت جلال‌الدین منکبرنی دربارۀ خشم سلطان محمد بر او و عزلش چنین آورده: «سلطان در حالت غضب به جهان‌پهلوان امر کرد که طناب‌های خیمۀ او را بریده و آن را بر سر وی خراب کند. سپس به او امر کرد که: به در خداوند خود [ترکان خاتون] باز رو». پس از آن از آن‌جا که در حمایت مادر سلطان بود با اعزاز و شوکت تمام به خوارزم نزد ترکان خاتون رفت و وزارت او را یافت. این عمل ترکان خاتون، بر سلطان سخت گران آمد و با وجود حضور جمعی از بزرگان و اهل قلم در دربارش هیچ‌کدام را مقام وزارت نداد و کارهای وزارت را بین پنج نفر به نام‌های تاج‌الدین کریم الشرق نیشابوری، ضیاء‌الدین سمنانی، شریف محمد نسوی، نجم‌الدین کیلابادی و مجیر‌الدین منشی تقسیم کرد و دستور داد که بدون مشورت یکدیگر کار نکنند. این وضع تا پایان دورۀ حکومت او ادامه داشت؛ تا این‌که لشکریان مغول حمله کرده و قلعۀ ایلالِ لاریجان را به محاصره درآوردند. محمد بن صالح به ملازمت ترکان خاتون در آن قلعه بود. پس از تسخیر قلعه، امیران سلطان محمد، او را نزد چنگیزخان بردند و گفتند که این وزیر همیشه مورد غضب خوارزمشاه بوده. به همین علت وی مورد توجه چنگیزخان واقع شد و گاهی او را مامور محاسبات برخی ولایات می‌کرد.

محمد بن صالح نهایتا به خاطر ارتباط پنهانی‌اش با یکی از دختران مطرب دربار چنگیزخان مورد غضب او قرار گرفت و کشته شد.



  • سیرت جلال‌الدین منکبرنی، شهاب‌الدین محمد خرندزی زیدری نسوی؛ تصحیح مجتبی مینوی؛ تهران: 1388
  • دستورالوزراء، خواجه غیاث‌الدین بن همام‌الدین خوندمیر، تصحیح سعید نفیسی
  • آثارالوزراء، سیف‌الدین حاجی بن نظام عقیلی؛ به كوشش جلال‌الدین محدث ارموی
  • حبیب السیر فی اخبار افراد البشر ، خواندمیر، به اهتمام محمد دبیرسیاقی