طالقانی، سید محمود (طالقان ۱۲۸۹ـ تهران ۱۳۵۸ش)

طالقانی، سیّد محمود (طالقان ۱۲۸۹ـ تهران ۱۳۵۸ش)

سیّد محمود طالقانی
زادروز	طالقان ۱۲۸۹ش
درگذشت	تهران ۱۳۵۸ش
ملیت	ایرانی
تحصیلات و محل تحصیل	درجۀ اجتهاد
شغل و تخصص اصلی	روحانی انقلابی
شغل و تخصص های دیگر	مفسر قرآن
آثار	تفسیر ناتمام پرتوی از قرآن؛ اسلام و مالکیت؛ پرتوی از نهج‌البلاغه؛ آیندۀ بشریت؛ آزادی و استبداد
گروه مقاله	دین اسلام

سید محمود طالقانی

روحانی انقلابی ایرانی، مفسر قرآن، و از شخصیت‌های برجستۀ سیاسی‌ـ ‌مذهبی معاصر. در ۷‌سالگی به‌همراه خانواده‌اش به تهران مهاجرت کرد و از همان ایام نوجوانی به مسائل سیاسی علاقه‌مند شد. تحصیلات دینی خود را در جوانی با ورود به حوزۀ علمیۀ قم آغاز کرد. سپس، رهسپار نجف اشرف شد و در درس شیخ محمدحسین غروی و آقا ضیاءالدین عراقی حاضر شد و به درجۀ اجتهاد رسید. در اواخر دورۀ رضاشاه پهلوی به تهران رفت و در یکی از مساجد محلۀ قنات‌آباد در جنوب تهران به تفسیر قرآن پرداخت. در همان زمان به جرم دفاع از زنی مُحَجّبه دربرابر پلیس رضاشاه، دستگیر و شش ‌ماه زندانی شد. پس از شهریور ۱۳۲۰ و پدیدآمدن فضای آزادتر، طالقانی کانون اسلام را در تهران تأسیس کرد که با استقبال جوانان، به‌ویژه دانشجویان و استادان دانشگاه مواجه شد و در کنار آن مجلۀ دانش‌آموز را نیز منتشر کرد. در سال‌های بعد، رابطۀ نزدیک و صمیمانه‌ای با آیت‌الله کاشانی برقرار و از دولت ملی دکتر مصدق حمایت کرد. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، به جرم مخفی‌کردن اعضای فدائیان اسلام، دستگیر و مدتی بازداشت شد. سپس همراه با جمعی از یارانش، ازجمله مهدی بازرگان و یدالله سحابی، سازمانی مخفی به‌نام نهضت مقاومت ملی را بنیان نهاد. وی پس از چند بار دستگیری و بازداشت‌شدن، بعد از واقعۀ ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ نیز به‌سبب اعتراضات، اعلامیه‌ها و سخنرانی‌های شدیداللحن خود بار دیگر دستگیر و به ۱۰ سال زندان محکوم شد، اما با فشار افکار عمومی در ۱۳۴۶ رهایی یافت. از آن پس همواره بازداشت یا تبعید می‌شد؛ آخرین‌بار در ۱۳۵۴ به جرم ارتباط با مجاهدین دستگیر و پس از تحمل شکنجه‌های سخت به دَه سال حبس محکوم شد، اما در آبان ۱۳۵۷ با اوج‌گیری انقلاب اسلامی آزاد شد. با توجه به اعتبار وی، امام خمینی ایشان را به عضویت شورای انقلاب برگزید و پس از پیروزی انقلاب، نخستین امام‌جمعۀ تهران و نمایندۀ نخست مردم تهران در مجلس خبرگان قانون اساسی بود. طالقانی متفکری نوگرا، روحانی‌ای بسیار مؤثر در روند تحولات فکری و دینی معاصر، و مفسّری صاحب سبک بود که با مفاهیم، زبان و بسیاری علوم جدید آشنایی داشت. از مهم‌ترین آثار اوست: تفسیر ناتمام پرتوی از قرآن؛ اسلام و مالکیت؛ پرتوی از نهج‌البلاغه؛ آیندۀ بشریت؛ آزادی و استبداد.