کربلا
کربلا
(یا: مشهد حسین (ع)) شهری شیعه‌نشین در عراق، به فاصلۀ ۹۶کیلومتری جنوب غربی بغداد، با ۴۰۲.۵۰۰ نفر جمعیت (۱۹۹۸). زیارتگاه مهم شیعیان و مدفن امام حسین(ع) و برادر و فرزندان اوست. عدۀ زیادی از یاران امام نیز در کربلا شهید شدند که در روایات شیعی به ۷۲ تن معروف‌اند. در منابع پیش از اسلام از آن‌جا یاد نشده است و پس از واقعۀ عاشورا محل آن مشهدحسین نامیده شد. محل دفن پیکر بی‌سر امام حسین حائر بود، که قبرالحسین نام گرفت و به سرعت زائران را به خود جلب کرد. در ۶۵ق سلیمان صرد با یارانش یک شبانه‌روز در آن‌جا ماند. ام موسی، مادر خلیفه مهدی، اولین کسی بود که برای مزار امام حسین وقف قرار داد. در ۲۳۶ق متوکل عباسی آرامگاه و ملحقاتش را با خاک یکسان کرد و شخم زد و برای زیارت مقابر مقدس مجازات‌های شدید وضع کرد. اما باز آرامگاهی گنبددار ساخته شد که حمدالله مستوفی در نزهت‌القلوب آن را توصیف می‌کند. در ۳۶۹ق دَبّاب بن محمدالاسدی، رئیس چند قبیله، کربلا را ویران کرد. در همان سال عضدالدولۀ دیلمی مشهدان (کربلا و نجف) را در تحت حمایت خود گرفت. حسن بن فضل (وفات ۴۱۴ق) بر گرد مزار مطهر مشهد حسین (ع) و مشهد علی (ع) (نجف) دیوار کشید. ملکشاه سلجوقی در ۴۷۹ق از مشهد دیدن کرد. غازان‌خان در ۷۰۲ق به کربلا رفت و هدایایی گرانبها تقدیم کرد. در زمان غازان (یا پدرش) نهری از فرات به کربلا کشیدند که امروز نهر حسینیه نامیده می‌شود. شاه اسماعیل صفوی به زیارت کربلا و نجف رفت و سلطان سلیمان قانونی نهر حسینیه را تعمیر و زمین‌های سوختۀ کربلا را به باغستان مبدل کرد (۹۴۱ق). در ۱۰۳۲ق، شاه‌عباس کبیر پس از تسخیر بغداد مشهدان را جزو قلمرو ایران درآورد. نادرشاه افشار در ۱۱۵۶ق به زیارت کربلا رفت و دستور طلاکاری گنبد علی (ع) را داد. آقامحمدخان قاجار در اواخر قرن ۱۲ق گنبد و منارۀ امام حسین (ع) را طلاپوش کرد. در ذیحجۀ ۱۲۱۵ق، که زائران کربلا به نجف رفته بودند، ۱۲هزار وهابی به سرکردگی شیخ سعود وارد کربلا شدند و بیش از ۳هزار تن را کشتند، خانه‌ها و بازارها را غارت کردند، مس زراندود آرامگاه و گنجینه‌های دیگر را به یغما بردند و بارگاه را ویران کردند. پس از این فاجعه از تمامی جهان شیعه کمک‌های سیل‌آسا برای بازسازی به کربلا سرازیر شد. در ۱۲۵۹ق، نجیب‌پاشا حاکمیت عثمانی را بر این شهر تحمیل کرد. در ایام محرم جمعیت شهر با ورود کاروان‌های حجاج ایرانی که از کربلا به نجف و سپس به مکه می‌رفتند، چند برابر می‌شد. نیمی از ساکنان کربلا را ایرانیان تشکیل می‌دادند و اقلیتی بزرگ از شیعیان هند و پاکستان نیز در این شهر به‌سر می‌برند. نام کربلا به معنی اخص بر بخش شرقی نخلستان‌های شهر اطلاق می‌شد و خود شهر، مشهد یا مشهدحسین نام داشت. خیمه‌گاه حسین و گورستان شیعیان مؤمن در دشت بیابانی حمّاد در غرب کربلا است. بسیاری از ایرانیان در این شهر مجاور می‌شدند و تا زمان مرگ در آن‌جا می‌ماندند تا در کربلا به خاک سپرده شوند. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و بروز شورش در کربلا، حکومت بعثی صدام حسین عده‌ای از ایرانیان را اعدام و بسیاری از آنان را از عراق اخراج کرد.