حج
حَج
(در لغت به‌معنی قصد) مجموعه‌ای از مناسک عبادی که در مشاعر واقع در مکه و پیرامون آن به‌جا آورده می‌شود. تکرار حج گرچه مستحب است، ولی بر هر مکلف جز یک‌بار در همۀ عمر واجب نمی‌شود که بدان حَجَّةُالاسلام گویند. حَجَّةالاسلام برای آنان که دورتر از شانزده فرسخی مکه اقامت دارند به‌صورت حج تمتع و برای ساکنین این محدوده به‌صورت حج اِفراد یا قِران به‌جا آورده می‌شود. بدین ترتیب، حج به سه قسم یادشده تقسیم می‌شود. بلوغ، عقل، زاد و راحله، داشتن خرجی خانواده تا وقت برگشت از حج و باز بودن راه از شرایط وجوب حَجَّةالاسلام است. حج تمتع بدین‌گونه است که ابتدا حاجی در یکی از میقات‌های معروف و در یکی از ماه‌های حج، به احرام عمرۀ تمتع محرم می‌شود و به مکه می‌رود و اعمال عمرۀ تمتع را انجام می‌دهد و با تقصیر از احرام عمره خارج می‌شود. در این هنگام بهتر است از مکه خارج نشود. سپس در مکه احرام حج تمتع می‌بندد، به عرفات می‌رود و ظهر روز عرفه را تا غروب همان‌جا می‌ماند. آن‌گاه به مشعرالحرام می‌رود و از طلوع فجر روز دهم ذیحجه تا طلوع خورشید آن روز در مشعر بیتوته می‌کند. سپس به مِنی می‌رود و به‌ترتیب رمی جمرۀ عقبه، قربانی و حلق یا تقصیر را انجام می‌دهد. آنان که سال اول حجشان است به نظر اکثر فقیهان باید حلق کنند و زنان نیز فقط تقصیر می‌کنند. با حلق و تقصیر همۀ محرمات احرام بر حاجی حلال می‌شود، جز زن و بوی خوش. او در همین روز می‌تواند به مکه برود و هفت بار دور خانه خدا طواف کند و نماز طواف به‌جا آورد. سپس هفت بار سعی بین صفا و مروه به‌جا آورد. با این دو عمل، بوی خوش نیز حلال می‌شود. بعد از آن، هفت بار طواف نساء و دو رکعت نماز آن را به‌جا می‌آورد که با این عمل، زن نیز حلال می‌شود. سپس به مِنی باز می‌گردد. شب‌های یازده و دوازده و بعضی حتی شب سیزدهم ذیحجه را در مِنی بیتوته می‌کنند. از شب یازدهم، هر شبی را که در منی می‌مانند در روز آن شب، واجب است هر سه جمره را رمی کنند. بازگشت از مِنی به مکه برای انجام طواف و سعی به نظر برخی فقیهان می‌تواند پس از روز سیزدهم نیز انجام شود. برخی حتّی تأخیر آن را تا پایان ماه ذیحجه نیز جایز می‌دانند؛ اما حج اِفراد بدین‌گونه است که ابتدا احرام حج بسته می‌شود. بعد وقوف به عرفات و مشعر و بعد اعمال مِنی. سپس طواف، نماز طواف، سعی بین صفا و مروه، آن‌گاه طواف نسا و نماز آن. سپس به مِنی باز می‌گردد تا شب‌های یازدهم و دوازدهم یا سیزدهم ذیحجه را در آن‌جا بیتوته کند. در حج افراد، در مِنی قربانی واجب نیست. عمره در حج افراد به‌خلاف حج تمتع، پس از حج به‌جا آورده می‌شود.