ابن صدقه، ابوعلی حسن (عراق ۴۵۹ـ۵۲۲ق)

ابن صَدَقه، ابوعلی حسن (عراق ۴۵۹ـ۵۲۲ق)

دیوان‌سالار عراقی، ملقب به جلال‌الدین. در ۲۰‌سالگی به جای پدرش به خدمت امیر موصل درآمد. سپس به بغداد رفت و به امور دیوانی پرداخت و دختر وزیر را به زنی گرفت و به ریاست دیوان زمام (نظارت بر امور مالی) رسید. پس از آن به امارت حِلّه دست یافت و در ۵۱۳ق، به وزارت خلیفه مسترشد عباسی رسید. سلطان سنجر سلجوقی نیز ضمن ارسال هدایایی او را به شحنگی بغداد گماشت، اما بر اثر فشار سلطان محمود سلجوقی، وی را از وزارت عزل کرد (۵۱۶ق). عزل ابن صدقه به درازا کشید و بلافاصله بعد از آن‌که سلطان محمود سلجوقی وزیر خود شمس‌الملک بن نظام‌الملک را بکشت، خلیفه بار دیگر او را به وزارت نشاند. در ۵۱۹ق، خلیفه و ابن صدقه برای مقابله با طغرل سلجوقی که به تحریک امیر حلّه تا نزدیکی بغداد تاخته بود، به مقابل او شتافتند اما بر اثر بیماری طغرل کار به صلح انجامید. در ۲۱ـ۵۲۰ق، میان محمود سلجوقی و خلیفه در بغداد نزاع درگرفت و سلطان، قصر خلیفه را محاصره کرد، ابن صدقه به میانجیگری پرداخت و کار به مصالحه انجامید. ابن صدقه را دیوان‌سالاری ماهر و کاتب و ادیبی چیره‌دست دانسته‌اند. وی چندان سیرت نیکو داشت که مورد علاقۀ خاص و عام بود و امیران و بزرگان بغداد در کنارش پیاده راه می‌افتادند. او دانشمندان را بسیار ارج می‌نهاد و در‌برابر آن‌ها متواضع بود و حریری، کتاب مقامات خود را به نام او تألیف کرد.