یحیی خان مشیرالدوله

یحیی خان مشیرالدوله (قزوین 1247 - 1309ق)

(نیز با نام: میرزا یحیی‌ خان مشیرالدوله قزوینی؛ با القاب: آجودان مخصوص، معتمدالملک، وزیر مخصوص، و مشیرالدوله) از رجال برجسته و نامدار ایران در دورۀ قاجار، پسر میرزا نبی خان امیر دیوان قزوینی و برادر حاج میرزا حسین خان سپهسالار، صدر اعظم ناصرالدین شاه قاجار. او شوهر چهارم عزت‌الدوله، خواهر ناصرالدین شاه و بیوه امیرکبیر بود. به مسئولیت های مهمی همچون حکومت عراق و کمره، لرستان و خوزستان، یزد، گیلان، مازندران، فارس رسید و مدتی هم وزیر امور خارجه و وزیر عدلیه بود.

پدرش از رجال نامی عصر قاجار بود و در تربیت فرزندانش بسیار کوشید. او در آغاز سلطنت ناصرالدین شاه، دو فرزندش میرزا حسین خان و یحیی خان را برای تحصیل به اروپا فرستاد. میرزا حسین خان خیلی زود به ایران بازگشت، اما یحیی خان تا 1272ق در پاریس ماند و به یادگیری زبان فرانسه پرداخت. او پس از مراجعت از فرانسه، به عنوان مترجم در وزارت امور خارجه مشغول به کار شد و مدتی بعد، به نیابت سفارت پترزبورگ (لنینگراد کنونی) منصوب شد. پس از بازگشت از پترزبورگ، میرزا آقا خان نوری در 1273ق او را به عنوان آجودانش انتخاب کرد و پس از معزول شدن میرزا آقا خان نوری در 1275ق، ناصرالدین شاه یحیی خان را به سمت آجودان مخصوص و مترجم حضور خود برگزید. او در 1276ق به عنوان مأمور مخصوص به عثمانی سفر کرد و در استانبول نشان خاص شاه ایران را تقدیم سلطان عثمانی کرد و سال پس از آن نیز نشان هایی از سلطان عبدالمجید عثمانی را برای شاهزاده ها و اعیان دولت ایران آورد. یحیی خان در اواخر 1284ق ملقب به معتمدالملک شد و در 1285ق با عزت‌الدوله، خواهر تنی ناصرالدین شاه، ازدواج کرد.

پس از فوت برادرش حاج میرزا حسین خان سپهسالار که ملقب به مشیرالدوله بود، ناصرالدین شاه در 1299ق این لقب را به یحیی خان اعطا و او را به عنوان وزیر عدلیه منصوب کرد. لقب قبلی او (معتمدالملک) نیز به پسرش میرزا حسین خان داده شد.

یحیی خان در 20 جمادی الثانی 1309ق در 62 سالگی درگذشت و در جوار قبر برادرش حاج میرزا حسین خان سپهسالار به خاک سپرده شد.