باله (رقص)
باله (موسیقی)(ballet)
(از واژۀ ایتالیایی بالِتّو به‌‌معنای رقص کوچک) نمایشی صحنه‌ای در قالب رقص که در آن موسیقی نیز در تعریف داستان یا القای یک حالت نقشی اساسی دارد. نمایشی از این دست در یونان باستان وجود داشته، اما بالۀ غربی به‌‌صورت امروزی آن نخستین‌بار در ایتالیای عصر رنسانس[۱] به‌ظهور رسید، و نمایشی درباری محسوب می‌شد. کاترین دِ مدیچی۲، آن را در قالب نمایشی توأم با آواز، رقص، و دکلمه به فرانسه آورد. طی قرن ۱۸، تحوّلات مهمی در این هنر صورت گرفت و باله به‌‌تدریج از اپرا جدا شد و قالب هنری مستقلی پیدا کرد. در قرن ۲۰ بالۀ روسی تأثیری اساسی در سنت کلاسیک غرب به‌جا گذاشت، و باله در امریکا به‌سبب آثار ژرژ بالانشین۳ و تئاتر بالۀ امریکایی۴، و در انگلستان از طریق نفوذ ماری رمبرت۵ پیشرفت‌های بیشتری کرد. رقص مدرن جریان جداگانه‌ای است. نخستین بالۀ نمایشی مهم، را بالتازار دو بوژوایو۶ ایتالیایی در ۱۵۸۱ در دربار فرانسه بهاجرا درآورد و درباری‌ها در آن شرکت کردند، و بانوان درباری نیز گروه رقص باله۷ را تشکیل دادند. در ۱۶۶۱ لوئی چهاردهم، آکادمی سلطنتی رقص۸ را پایه‌گذاری کرد، و کلیه فعالیت‌های بعدی باله در سراسر جهان از همین خاستگاه سرچشمه گرفتند. طی قرن ۱۸ باله عملاً در تمامی شهرهای مهم اروپا اجرا می‌شد. وین۹ مرکز مهم آن به‌‌شمار می‌رفت. بالۀ روسی را سِرگِئی دیاگیلِف۱۰ به غرب معرفی کرد، که در ۱۹۰۹ عازم پاریس شد و گروه بالۀ روس۱۱ را پایه‌گذاری کرد؛ این حرکت او تقریباً هم‌زمان با گشت هنری ایزادورا دانکَن۱۲، مخالف سرسخت بالۀ کلاسیک، انجام پذیرفت. همکاران دیاگیلِف عبارت بودند از میخائیل فوکین۱۳، واسلاف نیژینسکی۱۴، آنا پاولووا۱۵، ژرژ بالانشین، و سرژ لیفار۱۶. باله‌های بهاجرا درآمدۀ گروه دیاگیلِف، پیش از فروپاشی گروه به‌سبب مرگ او در ۱۹۲۹، چنین‌اند پریان له سیلفید، شهرزاد۱۷، پتروشکا۱۸، تقدیس بهار۱۹، و عروسی۲۰. دیاگیلف و فوکین پیشگامان ترکیبی نو و هیجان‌انگیز از شگرد بی‌نقص رقصندگان روسی و طبیعت‌گرایی جذّابی بودند که مقبول ایزادورا دانکن بود. باله در روسیه همچنان طرفدار دارد و دو گروه اصلی آن گروه کیروف۲۱ در سن‌پترزبورگ و گروه بلشوی۲۲ در مسکواند. بالۀ امریکایی با تأسیس مدرسۀ بالۀ امریکایی بالانشین۲۳ در ۱۹۳۴ تثبیت شد، و نیز با تأسیس گروه بالۀ روس مونت کارلو۲۴ توسط دو بازیل۲۵ و رنه بلوم۲۶ و گروه بالۀ روس مونت کارلوی ماسین۲۷، که آن هم ادامه‌دهندۀ سنت دیاگیلف برشمرده می‌شد. در ۱۹۳۹ لوسیا چِیس۲۸ رقصنده و ریچارد پلِزنت۲۹، کارگردانِ باله، تئاتر بالۀ امریکایی را تأسیس کردند. از ۱۹۴۸ گروه بالۀ شهر نیویورک سیتی، تحت رهبری پرنفوذ بالانشین، سبک نئوکلاسیک۳۰ امریکایی هوشمندانه‌ای را پرورش داد. بالۀ انگلیسی را هم ماری رَمْبرت در ۱۹۲۶ بنیاد گذاشت.
موسیقی باله. طی قرن‌های ۱۶ و ۱۷ تمایز بین اپرا و باله همواره روشن و مشخص نبود، چون باله در این دوران غالباً با آواز، و اپرا نیز با رقص همراه بودند. آهنگ‌ساز درباری ژان ـ باپتیست لولی۳۱ با حمایت لوئی چهاردهم در فرانسه تأثیر عمده‌ای بر رشد و تکامل باله گذاشت. طی این دوران رقصهای درباری بسیاری پدید آمدند، ازجمله گاوُت۳۲، پاسپیه۳۳، بوره۳۴، و منوئه۳۵. در قرن ۱۹، با افزایش اقبال مردم به باله، روسیه آهنگ‌سازانی با شهرت جهانی همچون پیوتر ایلیچ چایکوفسکی۳۶ را پروراند، که ساخته‌های او برای باله عبارت‌اند از دریاچۀ قو۳۷ (۱۸۷۶)، زیبای خفته۳۸ (۱۸۹۰)، و فندق‌شکن۳۹ (۱۸۹۲). با ظهور دورانِ مدرنِ باله، که در ۱۹۰۹ با تأسیس گروه بالۀ روس آغاز شد، طراحی مبتکرانۀ رقص شکل جنبه‌‌های دیداریِ باله را دگرگون ساخت و ساخته‌های بدیع آشیل۴۰ اثر کلود دبوسی۴۱، موریس راول۴۲، و به‌‌ویژه ایگور استراوینسکی۴۳ (مانند تقدیس بهار، ۱۹۱۳) نشان خود را بر آهنگ‌سازان بعدی باله، و نیز بر کلّ تاریخ موسیقی گذاشتند. با گذشت سال‌هایی از قرن ۲۰، سنّت تشریفاتی باله با نفوذ جاز، ریتم‌های جاز، و رقصهای مدرن امریکایی درهم ریخت؛ با این موسیقی آزادی بیشتری برای بیان حرکات قائل بودند.
Catherine de’ Medici
George Balanchine
American Ballet Theatre
Marie Rambert
Balthasar de Beaujoyeux
Corps de ballet
Académie Royale de Danse
Vienna
Sergei Diaghilev
Ballets Russes
Isadora Duncan
Mikhail Fokine
Vaslav Nijinsky
Anna Pavlova
Serge Lifar
Schéhérazade
Petrouchka
Les Sacre du Printemps/The Rite of Spring
Les Noces
Kirov
Bolshoi
Balanchine
Monte Carlo
Basil
Réne Blum
Massine
Lucia Chase
Richard Pleasant
neoclassic
Jean-Baptiste Lully
gavotte
Passepied
bourree
minuet
Pyotr Ilyich Tchaikovsky
Swan Lake
Sleeping Beauty
The Nutcracker
Achilles
Claude Debussy
Maurice Ravel
Igor Stravinsky
- ↑ Renaissance