میرزا اسماعیل ممقانی

میرزا اسماعیل (اسمعیل) ممقانی ( - 1317ق)

(مشهور به حجه‌الاسلام) فقیه، محدث، ادیب و شاعر، پسر سوم حجةالاسلام کبیر، آخوند ملا محمد ممقانی (متوفی 1269ق). میرزا اسماعیل در تبریز متولد شد. تحصیلات ابتدایی را نزد علمای تبریز گذراند. سپس برای تکمیل آن‌ها و اخذ اجازۀ اجتهاد به بین‌النهرین (عراق) رفت و پس از نائل شدن به درجه اجتهاد، به تبریز بازگشت. پس از فوت برادر بزرگترش، حجةالاسلام میرزا محمد تقی متخلص به نیر، در 1312ق در تبریز از مراجع بزرگ شیخیه شد.

او از شاگردان ارشد مرحوم آخوند میرزا محمدباقر اسکویی بود و در سامرا نیز در خدمت مرحوم میرزا حسن شیرازی بود و از هر دو هم اجازه اجتهاد داشت. او در ردیف فقهای عظیم‌الشأن به شمار می‌رفت و مردی زاهد، متقی و گوشه‌گیر بود. (همچون اکثر پیشوایان شیخیه که عمدتا مال و املاک چندانی از خود نداشتند و اغلب افرادی زاهد و پرهیزکار بودند.) طبع شعر هم داشت و متخلص به "نیاز" بود. در مدح مولای متقیان نیز قصاید زیبایی سروده است.

میرزا اسماعیل در 1317ق در تبریز درگذشت و جنازه‌اش به نجف اشرف منتقل و در وادی‌السلام به خاک سپرده شد.