ملا محمد ممقانی
ملا محمد ممقانی ( - 1269ق)
(معروف به حجةالاسلام) محدث، واعظ و فقیه ایرانی در قرن 13ق، زادۀ ممقان از توابع تبریز. فرزند ابراهیم ممقانی بود. مدت‌ها رئیس فرقۀ شیخیه و از مشاهیر مشایخ آن، و شاگرد شیخ احمد احسایی بود. تحصیلات مقدماتی را در زادگاهش انجام داد و برای تحصیلات تکمیلی به نجف اشرف رفت و آن‌جا به درجه اجتهاد رسید. کتاب شقشقیه در بیان، جبر و اختیار را نوشته است. رساله‌ای نیز دارد که در 1248ش به چاپ رسیده است.
ملا محمد ممقانی از جمله علمای آذربایجان بود که به همراه جمع کثیری از علمای شیعه سراسر ایران و عراق، در 1241ق فتوای جهاد علیه روس‌ها صادر کرد. او همچنین از جمله علمایی بود که در 1263ق در مجلس مناظره میرزا علی محمد باب با علمای تبریز، حضور داشت و همراه با حاج ملا محمود نظام‌العلماء با او مناظره کرد و پس از تناقض‌گویی محمد باب که نشان از کم سوادی‌اش داشت، فتوا به کفر او و حکم بر قتلش داد.
ملا محمد ممقانی حدود 1268ق (و به روایتی دیگر 1269ق) در آذربایجان درگذشت. او سه پسر عالم و فاضل داشت. فرزند ارشدش میرزا محمد حسین، مردی فاضل و محدث بود. میرزا محمد تقی متخلص به نیر، فرزند دومش بود که او هم فاضل و محدث و فقیه بود و پس از پدرش لقب حجةالاسلام گرفت. میرزا اسماعیل فرزند سومش و او نیز عالم و فقیه و زاهد بود، و گروهی از مردم تبریز مریدش بودند.