شاهپور، خیابان
شاهپور، خیابان
حد فاصل میدان‌های حسن‌آباد و شوش در تهران. در دورۀ قاجار جزئی از محلۀ سنگلج و اعیان‌نشین بود و از مقابل کوچۀ وزیر دفتر (فرزین کنونی) آغاز می‌شد. باغ و عمارت نصرت‌الدوله فیروز (فرمانفرما) در آن‌جا قرار داشت و به آن خیابان نصرت‌الدوله و یا فرمانفرما می‌گفتند. چون یوسف مستوفی‌الممالک آن را همراه با خیابان حسن‌آباد، بنیاد گذاشت و آباد کرد، به این نام نیز شهرت داشت. در دورۀ رضاشاه پهلوی خیابان شاهپور نامیده شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ابتدا خیابان حنیف‌نژاد و سپس وحدت اسلامی نام گرفت. خیابان شاهپور بازارچه‌ها و گذرهایی داشت که بیشتر آن‌ها از بین رفته‌اند، ازجملۀ آن‌ها، بازارچۀ کربلای عباس‌علی که تراموای اسبی از آن رد می‌شد، بازارچۀ نو، بازارچه و گذر آ(آقا) شیخ هادی، گذر تقی‌خان، گذر دباغ‌خانه، و بازارچۀ قوام‌الدوله بود که خانه او نیز در همان‌جا بود. چهارراه عزیزخان به نام عزیزخان خواجه که در آن‌جا خانه داشت، نامیده می‌شد. در ابتدای دورۀ رضاشاه آن خانه به کودکستان یا پرورشگاهی با نام دارالایتام شاهپور تبدیل شد. در فاصلۀ چهارراه عزیزخان تا جنوب غربی خیابان شاهپور، گذر مهدی موش بود. نصرت‌الدوله فیروز سبزی‌کاری بسیار وسیعی مشهور به تخت زمرد در فاصلۀ خیابان‌های شاهپور و امیریه داشت که در اواخر دورۀ قاجار شرکتی به نام فرهنگ، مدرسه‌ای به همین نام در قسمتی از آن بنا کرد که چندی بعد به دارالمعلمین مرکزی یا عالی و سپس به دبیرستان معرفت که بعدها «پانزده بهمن» نام گرفت، تبدیل شد. مرکز تربیت معلم کنونی خیابان شاهپور احتمالاً در همان بنا تأسیس شده است. در همان اوان، مدرسۀ آلمانی در خیابان شاهپور ایجاد شد که در هنگام فتح تهران در ۱۳۳۷ق، سنگر مجاهدان بود. بعدها از تقسیم تخت زمرد، کوچه‌های متعدد، همچنین خیابان ارامنه (فرهنگ کنونی) به‌وجود آمد که خیابان شاهپور را به خیابان ولی‌عصر متصل می‌کند و چندی سفارت انگلستان در حدود آن قرار داشت. یکی از اولین داروخانه‌های به سبک اروپایی تهران که داروهای فرنگی می‌فروخت با نام داروخانۀ جاوید در خیابان شاهپور به‌وجود آمد و کتابخانه (کتابفروشی) مرکزی نیز در آن‌جا بود. از دورۀ قاجار مدرسه و مسجد میرزا عیسی وزیر، با کاشی‌کاری‌های زیبا و رنگین و خانه و باغی بسیار بزرگ از آجر قرمز که ادارۀ انتظامی ناحیۀ تهران بزرگ در آن است، در خیابان شاهپور باقی مانده است. خیابان‌های ابوسعید، شیخ‌بهایی، فروزش و کوچۀ جراح‌باشی از انشعاب‌های آن به‌شمار می‌روند.