مهرداد (نمایشنامه)

مهرداد (Mithridate)

مِهرداد

نمایش‌نامه‌ای تراژیک، از ژان راسین نمایش داده‌شده به فرانسوی در ۱۶۷۳ در پاریس. وقایع این تراژدی در نومفه (در کریمه کنونی) رخ می‌دهد. خبر مرگ مهرداد، از پادشاهان باستانی و مقتدر مشرق‌زمین، همه‌جا شایع است. پسران او، کسیفارس (خسرو) و فارناکس، از دو زن مهرداد، هر دو به دختری یونانی و جوان به نام مونیم دل باخته‌اند؛ در حالی‌که می‌دانند پدرشان می‌خواسته است با مونیم ازدواج کند. مونیم در نهان عاشق کسیفارس است و به ابراز علاقۀ فارناکس، به بهانۀ این‌که با رومیان متحد شده، پاسخ منفی داده است. در حالی‌که رقابت عشقی میان دو برادر بالا گرفته است، خبر می‌رسد که مهرداد زنده است و به‌زودی از جنگ بازمی‌گردد. مهرداد که رهسپار جنگ با رومیان است، از عشق فارناکس به مونیم باخبر می‌شود و چون از عشق کسیفارس بی‌خبر است، مونیم را به او می‌سپارد، اما مونیم عشق خود را به کسیفارس نزد مهرداد فاش می‌کند. مهرداد که در موقعیتی ناامیدکننده قرار گرفته است تصمیم می‌گیرد با حیله‌ای مونیم را برای ازدواج با خود آماده کند. مونیم تصمیم به خودکشی می‌گیرد. در همین اثنا خبر می‌رسد که رومیان به دروازۀ شهر رسیده‌اند و فارناکس می‌خواهد دروازه را به روی دشمن بگشاید. مهرداد سالخورده و گرفتار میان احساساتی چون حسد، عشق و انتقام، شتابان عازم نبرد می‌شود و نوشابه‌ای زهرآلود برای مونیم می‌فرستد. مهرداد شجاعانه می‌جنگد و برای آن‌که زنده به دست دشمن نیفتد، سینۀ خود را با شمشیر می‌شکافد و کسیفارس نیز دشمن را به عقب می‌راند. مهرداد در حال احتضار، اما شادمان از فرار دشمن، پیکی می‌فرستد تا جام زهر را از دست مونیم بگیرد، و سرانجام با ازدواج کسیفارس و مونیم موافقت می‌کند. اگرچه راسین عظمت و شکوه دربار مهرداد را به یک تراژدی عشقی فروکاسته است، و جز چند موضوع جزئی دیگر، تصویری که او از مهرداد به‌دست داده است، تقریباً با واقعیت‌های تاریخی مطابقت دارد. در میان آثاری که عنوان مهرداد دارند (اعم از نمایش‌نامه، اپرا، و آثار تاریخی)، تراژدی مهرداد راسین از همه مشهورتر است. ازجمله ملودرام‌های متعددی که به اقتباس از تراژدی راسین ساخته و اجرا شده است، می‌توان به اثری از آلساندرو اسکارلاتی، آهنگ‌ساز ایتالیایی، در ۱۷۰۷، اشاره کرد.