روی شایدر

روی شایدر (نیوجرسی 10 نوامبر 1932- آرکانزاس 10 فوریه 2008م) Roy Scheider

(نام کامل: روی ریچارد شایدر) بازیگر امریکایی. طی حدود 40 سال فعالیت حرفه‌ای در بیش از 60 فیلم سینمایی و نزدیک به 30 فیلم و مجموعۀ تلویزیونی ایفای نقش کرد. عمدۀ شهرت او به خاطر ایفای نقش اصلی آرواره‌ها و آرواره‌ها 2 (ساختۀ استیون اسپیلبرک) در نیمۀ دوم دهۀ 1970 بود. شخصیت سینمایی خاص شایدر مردی است ارزنده، منظم و با اراده‌ای پولادین؛ اما در عین حال با ضعف‌ها و عیب‌های انسانی. او نشان‌دهندۀ تصویری است که تماشاگران چه دوستش داشته باشند و چه نداشته باشند به راحتی می‌توانند با او احساس همانندی کنند. شایدر در فیلم‌هایی مثل جادوگر، این‌طور چیزها، سکوت شب، رعد آبی‌رنگ و ۲۰۱۰، نمایشگر ضعف و آشفتگی مردانی ماهر و مصمم است که از لحاظ جسمی یا روحی تحت فشار قرار گرفته‌اند. این ضعف و پریشانی که در آرواره‌ها در قالب هراس این شخصیت از آب به صورت محرک اصلی او عمل می‌کرد در آرواره‌ها ۲ تأثیری مضاعف یافت. یکی از بهترین پرداخت‌های این شخصیت سینمایی در آخرین آغوش نمود یافته است؛ در قالب شخصیت یک مأمور سیا که در هراس از مرگ در آستانۀ فروپاشی عصبی و نوعی پارانویا قرار می‌گیرد. با این‌همه از نظر بعضی خرده‌گیران، حضور شایدر روی پرده، حتی در دوران اوج کارش در اواسط دههٔ ۱۹۷۰، همواره تحت‌الشعاع حضور بازیگران همراه او بوده است. از نظر فیزیک بازیگری، چهرۀ سرد و سنگی و به‌خصوص بینی شکسته او در تثبیت تصویرش به عنوان یکی از شخصیت‌های خشن و سرسخت سینمای معاصر آمریکا نقش بسزایی داشته‌اند. بینی شکستۀ شایدر یادگار مسابقات مقدماتی مشت‌زنی برای کسب دستکش‌های طلایی در دوران دبیرستان است. او در ۱۹۸۰ در اجرایی از خیانت هارولد پینتر در برادوی ظاهر شد. در تلویزیون نیز او با شروع فعالیتش از میانۀ دهۀ 1950م تا واپسین سال‌ زندگی‌ای‌اش در نزدیک به 30 فیلم تلویزیونی، مستند و مجموعۀ حضور یافت. شایدر پس از چندسال درگیری با نوعی سرطان مغز استخوان، نهایتاً در بیمارستان علوم پزشکی دانشگاه آرکانزاس درگذشت.

شایدر تباری آلمانی - ایرلندی داشت. تحصیلاتش را در دانشکده‌های راتگرز (نیوجرسی) و فرانکلین و مارشال (لنکستر پنسیلوانیا) و دوران خدمتش را در نیروی هوایی آمریکا گذراند. با ایفای نقش «مرکوتیو» در اجرایی از رومئو و ژولیت در جشنواره نمایش‌های شکسپیری نیویورک برای  نخستین بار در سال ۱۹۶۱ روی صحنه رفت و فعالیت‌های تئاتری‌اش را با حضور روی صحنه تئاترهای نیویورک ادامه داد. نخستین حضور سینمایی او در فیلم هراس‌آور کم‌هزینۀ نفرین جسد زنده بود که با حضور در نقش‌هایی متنوع مثل گنگستر مافیایی دشنه و بازرگانی نیویورکی که درگیر ماجرایی عاطفی با یک مدل (فی داناوی) می‌شود در معمای یک کودک ساقط شده، ادامه یافت. نخستین نقش بزرگ او، «بادی روسو»، پلیس همراه جین هاکمن در ارتباط فرانسوی بود که با همراهی هم یک باند توزیع مواد مخدر را در هم می‌کوبیدند. اگرچه شایدر برای ایفای این نقش نامزدی دریافت جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش دوم شد، ولی نقش‌آفرینی دیگرش در همان سال به عنوان پاانداز جین فاندا در کلوت هم به همان اندازه موفق بود. به دنبال موفقیت ارتباط فرانسوی فاکس قرن بیستم امکان نخستین حضور شایدر در نقش اول فیلمی را برایش فراهم کرد؛ هفت امتیاز که در آن مجدداً نقش یک پلیس نیویورکی را این بار با نام «بادی مانوچی» داشت. در این دوره با وجود تثبیت تصویر سینمایی‌اش به عنوان مردی خشن و عبوس، در شیلا لوین مرده است و در نیویورک زندگی می‌کند در نقشی کمدی ظاهر شد. با حضور در دو فیلم فرانسوی سوءقصد و مردی مرده است موقعیتی بین‌المللی یافت و با ایفای نقش کلانتر موقر و هراسان از آب آرواره‌ها (کلانتر مارتین بادی) به شهرت جهانی رسید. تصویر جذابی که از باب فاسی طراح رقص/کارگردان در فیلم خودشرح‌حال‌گونۀ این‌طور چیزها ارائه داد، نامزدی دریافت جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش اول را برایش به ارمغان آورد. اگرچه در اواسط دهۀ ۱۹۸۰، میزان فروش فیلم‌های او سیر نزولی یافت، ولی توانست اعتبار بازیگری‌اش را همچنان حفظ کند و در این میان حضور او در نقش‌هایی مثل یکی از اعضای گروه مردان عاصی از زندگی ماشینی باشگاه مردان، آدمکش حرفه‌ای پا به سن گذاشته و مجرب کوئن و تیت که با همکار تازه‌کار و خشنش، آدام بالدوین، درگیری دارد و سرهنگ آمریکایی سرسختی که با همتای روسش درگیر جدالی مرگبار می‌شود در چهارمین جنگ، در نیل به این مهم بی‌تاثیر نبوده‌اند. در سال‌های بعد نیز با وجود حضور در نقش‌های فرعی و کوتاه مثل جاسوس آمریکایی خانۀ روسیه، روانپزشک شیطان‌صفت ناهار عریان و رئیس گنگسترهای از رومئو خون می‌رود تصویر مثبتی را که از او در ذهن هوادارانش بود خدشه‌دار نکرد.

برخی دیگر از آثار سینمایی

• جنگ خوب (2002)
• حکم شهروندی (2003)
• مار قرمز (2003)
• دراکولا ۳: میراث (2005)
• شاعر (2007)
• ماه عسل تاریک (2008)
• صلیب آهنین (2009)

---