ایرانشهر، قلعه
| کشور | پرونده:Flag of Iran.svg ایران |
|---|---|
| موقعیت | استان سیستان و بلوچستان |
| کاربری | قلعه |
| زمان ساخت | دورۀ قاجار |
| سازنده | حسین معمارباشی |
ایرانشهر، قلعه
قلعه‌ای تاریخی و بسیار بااهمیت در ایرانشهر واقع در استان سیستان و بلوچستان. قلعۀ ایرانشهر در روزگار ناصرالدین‌شاه قاجار ساخته شده و با مساحتی بیش از ۳۴,۲۲۵ متر مربع از بزرگ‌ترین قلعه‌های دورۀ اسلامی در استان سیستان و بلوچستان است. این قلعه در گذشته مرکز حکمرانی بلوچستان بوده و براساس اسناد موجود دستور ساخته‌شدن آن را ناصرالدین‌شاه در سال ۱۲۶۴ق و درپی درخواست ناصرالدوله فرمانفرما حاکم کرمان و بلوچستان صادر کرده است. ساخت این قلعه به دست توانای حسین معمارباشی هفت سال به‌طول انجامید و به قلعۀ ناصریه معروف گشت. در این هنگام مرکز حکمرانی از بمپور به ایرانشهر منتقل شد. این قلعه در زمان حکومت دوست محمدخان بارکزایی به قلعۀ دوست محمدخان تغییر نام داد و از سال ۱۳۰۷ش که نیروهای دولتی در آن مستقر شدند به نام قلعۀ ایرانشهر مشهور گردید. برج ایرانشهر هم‌اکنون با نام‌های قلعۀ نادری و کلات ایرانشهر/ نادری شهرت دارد.
مشخصات معماری
حصار قلعه از دیواری با مصالح خشت و آجر و گل به قطر ۴.۵۰ و ۶.۷ متر تشکیل شده است. در بخش فوقانی غلام‌گرد ایجاد شده است که از قطر دیوار در این بخش کاسته می‌شود. غلام‌گرد به برج‌های دیده‌بانی منتهی می‌شود. وجود کنگره‌ها به همراه تیرکش و روزنه‌های دیده‌بانی برای مقاصد دفاعی کاربرد داشته است. حصارقلعه نُه برج بزرگ و کوچک را شامل می‌شود و ورودی اصلی قلعه نیز میان دو برج در بخش جنوبی ساخته شده است. بناهای داخلی قلعه تخریب شده است ولی براساس اسناد تاریخی در گذشته این بخش ۱۵۰ اتاق که حوضخانه، اصطبل، حمام، حاکم‌نشین و سربازخانه و بخش‌های دیگر را شامل می‌شده داشته است. وجود برج‌های آجرکاری‌شده که طرح‌های رج‌چینی، هندسی، لوزی، و چلیپایی را شامل می‌شود بیانگر هنر والای معماری در ساخت این مجموعه است.