آزمون هوش

آزمون هوش (intelligence test)

آزمونی برای سنجش میزان هوش افراد. این آزمون‌ها برای سنجش توانایی‌های ذهنی ارثی و طبیعی فرد به‌کار می‌رود. آزمون‌های هوش معمولاً به دو گونه‌اند: آزمون‌های فردی و آزمون‌های گروهی. در آزمون فردی، سنجشگر، در زمانی معیّن، رفتارهای آزمودنی را به‌صورت عینی مشاهده می‌کند. عناصر سنجش هوش فردی در آزمون هوش عبارت‌اند از اطلاعات عمومی، ادراک، محاسبۀ ریاضی، درک تشابهات، خزانۀ لغات، حافظۀ کوتاه‌مدت، تکمیل تصاویر، تنظیم تصاویر، تنظیم مکعب‌های ویژه، کنار هم قراردادن قطعه‌ها، رمزنویسی، مارپیچ‌ها. در آزمون گروهی، سنجشگر آزمون‌های هوش تعیین‌شده را در اختیار کلیۀ حاضران در برنامۀ آزمون، مثلاً در یک کلاس، قرار می‌دهد. آزمون‌های مذکور معمولاً کتبی است، پرسش‌ها چندجوابی‌اند، و آزمودنی باید برای هر سؤال بهترین گزینه را انتخاب کند. مدت‌زمان آزمون با دقت بسیار تعیین می‌شود. هرچه تعداد پاسخ‌های درست بیشتر باشد، آزمودنی امتیاز بیشتری کسب می‌کند. مهم‌ترین مزیت آزمون هوش گروهی، صرفه‌جویی در وقت و هزینه است. نخستین آزمون استانداردشدۀ هوش را آلفرد بینه، روان‌شناس فرانسوی، تهیه کرد. این آزمون که از مجموعه پرسش‌های کوتاه تشکیل شده است، نخست برای تشخیص کودکان عقب‌ماندۀ ذهنی تهیه شده بود. دانشمندان آزمون بینه را بارها بررسی و تجدیدنظر کردند و براساس آن آزمون‌های کلامی و تصویری گوناگون دیگری برای سنجش هوش کودکان و بزرگسالان پدید آوردند. این آزمون امروز با نام آزمون هوش استنفورد‌ـ‌‌بینه برگرفته از ترکیب نام بینه و دانشگاه استنفورد یا آزمون هوش بینه‌ـ‌‌‌سیمون استفاده می‌شود. برخی از آزمون‌های هوش متداول در ایران عبارت‌اند از آزمون استنفورد‌‌‌ـ‌‌بینه و آزمون هوش ریون که برای سنجش هوش و استعداد دانش‌آموزان و به‌منزلۀ یکی از معیارهای تعیین رشتۀ تحصیلی به‌کار می‌رود و مشاوران مدارس از آن استفاده می‌کنند. تا اواسط دهۀ 1370ش، آزمون هوش، بخشی از آزمون ورودی دانشگاه‌های ایران محسوب می‌شد.