خمام، شهرستان
خمام، شهرستان (County) Khomam
کوچک‌ترین شهرستان استان گیلان، واقع در نواحی شمال مرکزی استان، به مرکزیت اداری شهر خمام. در نیمۀ دوم سال 1399ش بنابر مصوبۀ هیأت دولت در جلسۀ 12 آبان 1399ش، با انتزاع بخش خمام از شهرستان رشت ایجاد شده است. بخش خمام در اولین تقسیمات کشوری معاصر (سال 1316ش) ایجاد شده و تا نیمۀ دوم سال 1399ش از توابع شهرستان رشت بوده است. از آنجا که این شهرستان پس از سرشماری سراسری سال 1395ش ایجاد شده، اطلاع دقیقی از جمعیت آن در دست نیست؛ اما جمعیت بخش خمام در سرشماری مذکور 54,860نفر بوده است. از این مقدار بیش از 38درصد در شهر خمام و باقی در نقاط روستایی زندگی می‌کرده‌اند. شهرستان خمام متشکل است از 2 بخش، 4 دهستان (با 44 روستا) و 2 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستان‌های چاپارخانه و کته‌سر خمام[۱]، به مرکزیت شهر خمام)، و بخش چوکام[۲] (مشتمل بر دهستان‌های اشکیک[۳] و فرشکی[۴]، به مرکزیت شهر چوکام). روستای چوکام در سال 1401ش به شهر تبدیل شده است. شهرستان خمام در نواحی شمال شرقی، شرق و جنوب با شهرستان رشت، در نواحی غربی با شهرستان بندر انزلی و در بخش محدودی از شمال مرزی (نوار ساحلی روستای جفرود بالا[۵] به طول ۱/۲ کیلومتر) با دریای مازندران محدود شده است.
شهرستان خمام با وسعت 160کیلومترمربع و ارتفاع منهای 25متر از سطح دریاهای آزاد، در ناحیه‌ای کاملاً جلگه‌ای در ساحل جنوبی دریای مازندران و شرق تالاب انزلی واقع شده و دارای آب و هوای معتدلِ مرطوب است. بخشی از محیط زیست طبیعی خمام را دریا (۱٫2 کیلومتر نوار ساحلی) و بخش مهم دیگر را اکوسیستم تالاب انزلی تشکیل می‌دهد. جنگل فتاتو[۶] یکی از بکرترین جنگل‌های کنارۀ دریای مازندران است که در روستای فتاتوی خمام واقع شده است. مرداب دهنه‌سر شیجان[۷] و مرداب جیرسر باقرخاله (هر دو متصل به تالاب انزلی) از زیستگاه‌های طبیعی پرندگان، جانوران آبزی و ماهیان در خمام هستند. همچنین چراگاه طبیعی چوکام (قرُق جیرسر باقرخاله) به عنوان یکی از بزرگ‌ترین چراگاه‌های چهارپایان استان در شهرستان خمام قرار دارد. رودخانۀ دائمی خمام‌رود (از مهم‌ترین شاخه‌های سفیدرود) به طول حدود 60کیلومتر در این شهرستان جریان دارد. مردمان خمام شیعۀ دوازده امامی‌اند و به گویش گیلکی سخن می‌گویند. شغل بیشتر مردم شهرستان کشاورزی و باغداری، دامداری، پرورش پرندگان و صید ماهی، و مهم‌ترین محصول آنها برنج و مرکبات است.
منابع